O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI ХALQ TA‟LIMI VAZIRLIGI
RESPUBLIKA TA‟LIM MARKAZI
2015-2016-O„QUV YILIDA UMUMIY O„RTA TA‟LIM
MAKTABLARINING 7,8-SINF O„QUVCHILARI UCHUN
ONA TILI , RUS TILI, FIZIKA, INFORMATIKA, ХORIJIY TIL,
GEOGRAFIYA, DAVLAT VA HUQUQ ASOSLARI, BIOLOGIYA
FANLARIDAN BOSQICHLI IMTIHON MATERIALLARI VA METODIK
TAVSIYALAR TO„PLAMI
Toshkent-2016
2
Imtihon materiallari va tavsiyalar Respublika ta‟lim markazi qoshidagi ilmiymetodik kengashlar tomonidan muhokama qilinib, nashrga tavsiya etilgan.
Maktab metodbirlashmalari imtihon biletlariga 15-20 % hajmda
o„zgartirishlar kiritishi mumkin.
ONA TILI
G. Ziyodullayeva –RTM, filologiya fanlari bo„limi bosh metodisti.
RUS TILI
Z.Atayeva –RTM, xorijiy tillar bo„limi bosh metodisti .
Yu.Musurmanova –Yangiyer shahar, 5 – maktabning oily toifali o„qituvchisi.
FIZIKA
Z. Sangirova – RTM, Tabiiy va aniq fanlar bo„limi bosh metodisti.
U. Alimuhammedova – Toshkent shahar Yunusobod tumani 9-maktabining fizika
fani o„qituvchisi.
INFORMATIKA
B.Boltayev – RТM, ta‟lim jarayonini axborotlashtirish bo„limi bosh metodisti.
XORIJIY TIL
Х.Isakdjanova -RTM, xorijiy tillar bo„limi boshligi.
GEOGRAFIYA
E.Nazaraliyeva – RTM,tabiiy va aniq fanlar bo„limi geografiya fani bosh metodisti.
V. Fedorko – Toshkent shahar Olmazor tumanidagi 233-maktabining geografiya
fani o„qituvchisi.
DAVLAT VA HUQUQ ASOSLARI
Y.Ismatova – RTM, ijtimoiy-iqtisodiy bilim asoslari va ma‟rifiy ishlar bo„limi
boshlig„i.
BIOLOGIYA
I.Saparboyev – RTM ,tabiiy va aniq fanlar bo„limi bosh metodisti.
Imtihon materiallarini ko„paytirib tarqatish taqiqlanadi.
3
So„zboshi
O„zbekiston Respublikasi Xalq ta‟limi vazirligi va Vazirlar Mahkamasi
huzuridagi Davlat test markazining 2010 -yil 8 -iyundagi 23 va 11/QQ –son qarori
bilan tasdiqlangan “ 5 9 -sinf o„quvchilarining bilimlari sifatini nazorat qilishning
reyting tizimi to„g„risida”gi Nizomga muvofiq umumiy o„rta t a‟lim muassasalarida
o„quv yili tamom bo„lganidan so„ng bosqichli nazoratlar va bitiruvchi sinflarda
o„qish tamom bo„lganidan so„ng yakuniy nazorat o„tkaziladi.Bosqichli nazorat
natijalariga ko„ra o„quvchining reytingi aniqlanadi va uni navbatdagi sinfga
o„tkazish to„g„risida qaror qabul qilinadi.
Bosqichli va yakuniy nazorat materiallari Respublika ta‟lim markazi
tomonidan tayyorlanadi. Tayyorlangan materiallarga ijodiy yondashgan holda
o„quv fani o„qituvchilari bosqichli nazorat materiallariga o„zgartirishlar kiritishi va
ularni uslubiy birlashmalar muhokamasidan o„tkazib, joriy etishlari mumkin.
O„quvchilarning bilimini baholash ularning o„quv fani mavzusi bo„yicha
tasavvurga ega bo„lishi, mavzuning mohiyatini tushunib yetishi va aytib bera olishi,
bilimlarini amalda qo„llashi, mustaqil mushohada yuritishi, ijodiy fikrlashi va
xulosa qabul qila olishi, masalalarni yecha olishi va amaliy topshiriqlarni bajara
olishi kabi mezonlarga qarab amalga oshiriladi.
Metodik tavsiyada har bir fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda
nazoratlarni yozma yoki og„zaki holda o„tkazilishini nazarda tutib, imtihon
materiallari keltirilgan.Har fan bo„yicha o„quvchilarning javoblarini baholash
bo„yicha ball meyorlari berilgan. Ular namunaviy bo„lib, o„qituvchi undan ijodiy
ravishda foydalanishlari kerak.
Fanlar chuqur o„rganiladigan maktab(sinf)lar uchun mazkur imtihon
materiallariga qo„shimcha ravishda savollar kiritiladi. Qo„shimcha savollar fan
o„qituvchisi tomonidan tayyorlanib tegishli uslubiy birlashma tomonidan
muhokamadan o„tkazilib maktab direktori tomonidan tasdiqlanadi.
ONA TILI
7- SINF
Ona tili ta‟limi oldiga ijtimoiy jihatdan mukammal shakllangan, mustaqil
fikrlay oladigan, nutq va muloqot madaniyati rivojlangan, savodxon shaxsni kamol
toptirish maqsadi qo„yiladi. Bu bilan o„quvchilarning til qurilishi bo„yicha olgan bilimlari,
bu bilimlarni amaliyot bilan bog„lash ko„nikmasi va nutq hosil qilish malakasini tarkib
toptirishga qaratiladi.
Shu maqsadga ko„ra ona tili ta‟limining mazmuni:
-o„quvchining fikrlash salohiyatini, aqliy rivojlanishini, mantiqiy tafakkurini
o„stirish;
-o„quvchilarni o„z-o„zini, moddiy borliqni tilning ifoda vositalari yordamida
anglashga hamda o„z fikri va his–tuyg„ularini ona tilining keng imkoniyatlari
doirasida bayon eta olishini ta‟minlash vazifalarini hal etishga yo„naltirilgan.
Ona tili ta‟limi natijasida o„quvchilar egallagan bilim, ko„nikma va malakalar
uch parametrli standart ko„rsatkichlar asosida tekshiriladi va aniqlanadi:
4
1. O„qish texnikasi;
2. O„zgalar fikrini va matn mazmunini anglash malakasi;
3. Fikrni yozma shaklda bayon etish malakasi.
Fikrni yozma shaklda bayon etish malakasi (tugal fikr ifodalangan matn)
murakkab jarayon bo„lib, ona tili ta‟limining maqsadi shu parametrda
mujassamlashadi.
Shu maqsadga ko„ra joriy o„quv yilida 7-sinfda ona tilidan bosqichli imtihon
yozma ish, ya‟ni diktant shaklida o„tkaziladi. Diktant o„quvchilarning
savodxonligini tekshirish va oshirish, bilimlarini mustahkamlash maqsadiga xizmat
qiladi.
Diktantga quyidagi talablar qo„yiladi:
yozma nazoratning bu turi o„quv yili davomida o„rganilgan mavzular
yuzasidan bilim va malakalarni mustahkamlashga hamda tekshirishga xizmat
qilishi;
diktant uchun o„tilgan mavzularga to„la muvofiq keladigan va olingan
bilimlarni sinash imkoniyatini beradigan material tanlanishi;
tanlangan matn o„quvchiga ma‟lum darslikdan olinmay, imkon qadar ijodiy
bo„lishi, mustaqil o„qilgan yoki o„quvchiga notanish bo„lgan asarlardan
olinib, ta‟limiy, tarbiyaviy mohiyatga ega bo„lishi lozim.
Diktant matni ko„p variantli tarzda tayyorlanadi. Tayyorlangan har bir variant
alohida konvertga solinadi. Bir o„quvchi konvertlardan bittasini tanlab oladi.
Konvertga solingan matn sarlavhasi doskaga yozib qo„yiladi. O„qituvchi
tomonidan diktant matni bir marta o„qib eshittiriladi. Matndagi murakkab so„zlar
doskaga yozib qo„yiladi. Diktant matni o„qituvchi tomonidan o„qib turib yozdirib
boriladi.
O„qituvchi o„quvchilar tomonidan yozilgan diktantlarni yig„ib oladi va
tekshiradi.
Diktantni baholashda quyidagicha mezonga amal qilinadi:
«5» ball: a) mutlaqo xatosiz yozilgan; b) qo„pol bo„lmagan bitta imlo yoki
bitta ishorat xatosi bo„lgan diktantga qo„yiladi.
«4» ball: ikkita imlo va ikkita ishorat xatosi bo„lgan diktantga qo„yiladi.
Xatolar nisbati o„zgarishi mumkin, lekin ularning umumiy miqdori to„rttadan, imlo
xato esa ikkitadan oshmasligi kerak.
«3» ball: to„rtta imlo hamda to„rtta ishorat xatosi bo„lgan diktantga qo„yiladi.
Xatolar nisbati 3 imlo, 5 ishorat xato va boshqa ko„rinishlarda ham bo„lishi
mumkin. Ammo imlo xato miqdori 4 tadan oshmasligi shart.
«2» ball: yettigacha imlo va 7 ta ishorat xatosi bo„lgan diktantga qo„yiladi.
Xatolar miqdori 15 tadan ortsa, «1» ball qo„yiladi.
Eslatma: 1. Diktantdagi xatolar nisbatan turlicha ko„rinishda bo„lishiga
qaramay, baholashda imlo xatolar miqdori asosiy chegara sanaladi.
2. Agar diktantdagi tuzatishlar miqdori beshtadan ortiq bo„lsa, baho bir ballga
pasayadi.
3.Agar diktantda uch va undan ortiq tuzatish bo„lsa, «5» ball qo„yilmaydi.
Diktant matni hajmi 1 20-1 50 so„zdan iborat bo„lishi lozim.
5
DIKTANT MATNLARIDAN NAMUNA
TAOM TARTIBI HAQIDA
Ey farzand, aqlli odamlar o„zlarining bajarayotgan har bir ishlariga vaqt
tayin qiladilar. Kecha va kunduzning yigirma to„rt soatini o„z ishlariga
taqsimlaydilar. Ular har bir ishning bir-biridan farqini aniqlab, har bir ish uchun
vaqt, chegara, o„lchov belgilaydilar, bu ishlarni bir- biriga aralashtirmaydilar.
Dastlab taom yeyish so„zining nimaligini bilgil.
Ayrim odamlarning odati shundayki, vaqt- bevaqtga qaramay, vaqt topsalar
ovqatlanishga mashg„ul bo„laveradilar. Bu odat hayvonlarning odati bo„lib, ular
qachon o„t topsalar yeyaveradilar.
Ey farzand, ovqat paydo bo„lganda oila a‟zolari bilan birga taom yeyishga
odatlan, ammo taomni tez yema, asta-sekin yegil. Taom yeyayotgan vaqtingda
davradagilar bilan so„zlashgil, biroq boshingni quyi solib o„tir, boshqalarning
luqmasiga qaramagil.
Ovqat vaqtida qovog„ingni solib o„tirma, ovqatning yaxshi-yomon bo„lgani
haqida e‟tiroz bildirma, bu yaxshi odat emas.
(“Qobusnoma” dan, 120 so„z.)
SOAT
Aslida soatlarimizning ko„rinishi oddiy bo„lgani bilan tarixi uzoq o„tmishga
borib taqaladi.
Qadimda vaqt quyoshga qarab, xo„roz qichqirig„iga yoki shamning qancha
qismi yonganiga, moychiroq shishasida qancha moy qolganiga qarab aniqlangan .
Harorat o„lchagichga o„xshash o„lchovli sham va lampalar ham bo„lgan. O„sha
paytlarda kunduzi quyosh eng ishonchli soat hisoblangan bo„lsa, tunda suv soatlari
muhim rol o„ynagan. Suv soatlarida bir idishdan ikkinchisiga suv quyilib turgan.
Biroq kema safarlarida suv soatlari yaxshi ish bermagan. Shu bois dengizchilar qum
soatdan foydalanishgan. Keyinchalik jiringlaydigan soatlar ixtiro qilingan. Ammo
u kishilar istaganda emas, balki har soatda jiringlayvergan. Qadimgi jiringlaydigan
soatlardan biri quyidagicha ishlangan. Maxsus tayoqchaga metall soqqachalar
ilingan va tayoqcha yoqib qo„yilgan. O„t soqqachaga yetganda ular mis
tog„arachalarga yoki ostiga qo„yilgan biron-bir idishga jaranglab tushgan.
Mexanik soatlar esa taxminan o„n to„qqizinchi asrda yaratilgan.
(“G„aroyib olam” kitobidan, 125 so„z).
XAMSACHILIK KASHSHOFI
Sharqda besh dostondan iborat “Xamsa” yozishni boshlab bergan Nizomiy
Ganjaviydir. Nizomiy 1141 -1143- yillar orasida hozirgi Ozarbayjonning Ganja
shahrida ma‟rifatli oilada dunyoga keladi.
6
Ganja X-XII asrlarda madaniyat, ilm-fan, savdo-sotiq ancha rivojlangan shahar
bo„lgan. Shoir asarlaridagi dalillar uning forsiy va arab tillaridan tashqari yunon,
qadimgi pahlaviy, sanskrit va boshqa tillarni ham bilganligini tasdiqlaydi. Nizomiy
o„z davridagi falsafa, mantiq, ilohiyot, adabiyotshunoslik, kimyo, astronomiya,
matematika singari fanlarni puxta bilgan, ilmning inson kamolotida tutgan o„rniga
alohida e‟tibor bergan.
Yoshligidanoq she‟r mashq qilib yurgan Nizomiy yigitlik pallasidayoq shoir
sifatida shuhrat qozongan. Shoir o„zi tug„ilib o„sgan shahri nomini taxallus qilib
olgan.
Nizomiyga olamshumul shuhrat keltirgan asar “Xamsa”dir. Shoir xalq og„zaki
ijodi, qadimiy voqeanomalar, yozma manbalardan ijodiy foydalanib, hayotning
dolzarb masalalarini aks ettiruvchi beshta doston yozdi va ular “Xamsa” nomi bilan
bir kitobga jamlangan.
(H. Homidiy “Ko„hna Sharq darg„alari”kitobidan, 1 25 so„z)
HUNARNING AFZALLIGI VA OLIY TABIATLI
BO„LISH HAQIDA
Ey farzand, ogoh bo„lkim, hunarsiz kishi hamma vaqt foydasiz bo„lur va hech
kimga foydasi tegmaydi.
Agar kishi asil bo„lsa-yu, hunari bo„lmasa, xalqning izzat va hurmatidan
mahrum bo„ladi. Agar tabiating har qancha asil bo„lsa ham, unga mag„rur
bo„lmagil, chunki tan go„zalligi hunar bezagi bilan ziynatlanmasa, hech narsaga
arzimaydi. Masalan, debdurlarkim, ulug„lik aql va bilim bilandir, nasl-nasab
bilan emas.
Agar kishi nasl-nasabli bo„lsa-yu, hunar ziynati bo„lmasa, u kishi hech
kimning suhbatiga munosib bo„lmaydi.
Bilgilkim, hamma hunardan so„z hunari yaxshi.
Birov sendan bir narsani so„ramasa, javob bermagil, behuda so„zdan saqlan,
biror narsani so„rasalar, to„g„risini aytgil.
Ey farzand, yaxshilik qil va qilgan yaxshiligingdan hargiz pushaymon
bo„lma. Bir kishiga yaxshilik qilsang, u kishi bundan qanchalik xursand bo„lgan
bo„lsa, sening ko„nglingga ham undan ko„proq shodlik va xurramlik yetishadi.
Sen bir kishiga yomonlik qilsang, senga ham yomonlik keladi. Demak, yaxshilik
va yomonlikning mukofoti albatta bo„lur.
(“ Qobusnoma”dan, 1 40 so„z)
BOLALAR OROMGOHI
Archazor tog„lar yozda juda gavjum edi. Saraton issig„ida ko„p odamlar
tog„da salqinlab dam olishga kelardi. Dengiz sathidan ming sakkiz yuz metr
7
balandlikdagi oromgohda bolalarning sho„x tovushlari yangrar, musiqa ohanglari
uzoq-uzoqlarga eshitilardi.
Kuz kirdi-yu, tog„lar jimib, huvillab qoldi. Kunlar sovugandan keyin molhollar ham pastga tushib ketdi. Bolalar oromgohining qorovuli Xoliq buva kuz va
qish davomida tog„da yolg„iz qolib juda zerikadi.
Tog„ tomondan izg„irin esadi. Oromgoh tog„ning baland joyiga qurilgan. Bu
yerga qish erta tushadi, qor juda ko„p yog„adi. Dekabr oylariga borib jilg„alardagi
suvlar to„ng„ib, oqmay qoladi, buloqlarning atrofini qalin muz qoplaydi.
Albatta, bunday paytlarda tog„da yolg„iz o„tirish yana ham qiyin. Xoliq
buvaning o„n besh yashar nevarasi Asqar ba‟zi kunlari bobosini ko„rgani keladi.
Buvisi dasturxonga o„rab-chirmab berib yuborgan palovni sovutmasdan yetkazib
boradi.
Xoliq buva oromgohning darvozasiga yaqin joydagi bir uychaga pechka qurib,
issiqqina yotoqxona qilib olgan. Tog„da o„tin ko„p. Ta‟til paytlarida Asqar bobosi
bilan shu xonada tunab ham qoladi.
(Pirimqul Qodirov, 149 so„z)
YALPIZ
Bahorning ajoyib ne‟matlaridan biri bo„lgan yalpiz qadimdan beri turlituman taomlarga oshko„k sifatida ishlatib kelinadi va bir qancha kasalliklarni
davolashda keng foydalaniladi.
Osiyoda dala yalpiz va qalampir yalpizi yovvoyi holda dala-qirlarda,
shuningdek suv bo„ylari, zax joylarda o„sadi. Uning madaniylashtirilgan turi
xonadonlarda o„stiriladi.
Yalpiz erta bahorda ko„karib, yozda gullaydi, urug„i kuzda pishadi.
Abu Ali ibn Sino ichakni davolashda, og„riq qoldirishda, ishtaha ochishda,
ovqatni hazm qilishda, ko„ngil ayniganda, hiqichoqda, asabiylashganda, sariq
bo„lgan bemorlarga yalpiz qaynatmasini ichishni tavsiya qilgan.
Xalq tabobatida yalpizning yer ustki qismidan tayyorlangan qaynatma bilan
tish og„rig„i, milk yallig„lanishida qo„llanilgan.
Erta bahorda, ilik uzildi paytida, yalpiz, jag„-jag„, ismaloq, ko„k piyoz, beda
yig„malaridan somsa tayyorlab, iste‟mol qilib turish tanaga darmon beribgina
qolmay, bir qator bemorlarni muhofaza ham qiladi.
Yalpiz tarkibidagi shifobaxsh moddalardan ilmiy amaliyotda validol, karvalol
kabi bir qator dorilarni tayyorlashda foydalaniladi va yurak-qon tomirlari
xastaligida qo„llaniladi.
Yalpiz moyi atir-upa, iroqi sovun, tish yuvish kukuni, konfetlar, tayyorlashda
ishlatiladi.
(M. Miryoqubov va b.
“O„t- giyohlar va mevalar xosiyati” kitobidan, 1 50 so„z)
РУССКИЙ ЯЗЫК
7 класс
8
В 2015-2016 учебном году учащиеся 7-х классов школ общего среднего
образования школ с узбекским и другими языками обучения сдают экзамен в
устной форме. Билеты для 7 класса состоят из трех вопросов. Первое задание
проверяет усвоение изученного в течение учебного года грамматического
материала. Предлагаемые словосочетания и предложения учитель может
заменить однотипными. Второе задание проверяет умение использовать
различные изученные грамматические конструкции при составлении
высказываний по заданным темам и ситуациям. Третье задание выясняет,
насколько усвоено содержание изученных в течение учебного года
литературных текстов, а также навыки сознательного беглого чтения и
пересказа отрывков прозаических произведений и выразительного чтения
стихотворений.
Критерии оценки устных ответов учащихся
Выставляется:
«5»– если объѐм высказывания учащегося соответствует требованиям
программы, высказывание полностью соответствует теме (допускается не
более 1 -2 речевых ошибок).
«4» – если высказывание соответствует теме, при этом допущено более 3-5
речевых ошибок.
«3» – если объѐм высказывания недостаточно полный, но соответствует теме,
допущено не более 6-9 речевых ошибок.
«2» – если объѐм высказывания неполный, высказывание не соответствует
теме, допущено 10 и более речевых ошибок.
«1» – если учащийся не сумел ответить ни на одно задание, составить ни
одной фразы.
Примечание: Под речевой ошибкой, понимается ошибка, общая для устной и
письменной речи, которая ясно воспринимается на слух («светлый комната»,
«пѐт воду», «читать книга» и т.д.). В количество подсчитываемых ошибок
включаются лексические и грамматические.
Билет № 1
1.Определите род существительных.
Календарь, лошадь, скромность, преподаватель, тетрадь, смелость, юность,
храбрость, площадь, мать, олень, медведь.
2. Прочитайте наизусть наизусть стихотворение А.С.Пушкина «Осень».
3. Расскажите о Ташкенте, столице нашей Родины.
Билет № 2
1. Назовите несколько знаменательных дат в истории Узбекистана (год, месяц,
число).
2. Прочитайте наизусть отрывок из поэмы Н.А.Некрасова «Мороз-Красный
нос».
3. Расскажите о вашей семье. Укажите возраст членов семьи.
Билет № 3
9
1. Замените краткие имена прилагательные полной формой:
Эта девочка красива. Ученик талантлив. Наши спортсмены очень сильны.
Это вещество опасно для жизни.
2. Прочитайте и перескажите биографию Ф.И.Тютчева.
3. Расскажите о своих увлечениях в свободное время (хобби).
Билет № 4
1.Назовите даты рождения знаменитых учѐных или государственных деятелей
Узбекистана.
2. Расскажите о своем любимом герое.
3. Прочитайте наизусть отрывок из поэмы А.С.Пушкина «Руслан и Людмила».
Билет № 5
1. Какие сложные прилагательные нужно писать через дефис?
Светло(жѐлтый), русско(узбекский), двух(этажный), юго(западный),
сельско(хозяйственная), древне(русская), черно(глазая), красно(коричневое).
2. Расскажите о любимом виде спорта ваших друзей.
3.Прочитайте и перескажите отрывок из рассказа К.Г.Паустовского «Барсучий
нос».
Билет № 6
1. Найдите действительные причастия прошедшего времени.
Придумавший, написанное, приклеенный, приготовившая, сделанное,
поднимающий, прилетевший, летящая, поднятый, рисующий.
2. Прочитайте и перескажите отрывок из «Повести о настоящем человеке»
Б.Н.Полевого о схватке Мересьева с фашистским асом в небе.
3. Расскажите о редких животных, занесѐнных в «Красную книгу»
Узбекистана.
Билет № 7
1. Найдите отрицательные местоимения в предложениях:
Я никого и ничего не боюсь. Мне некого и нечего бояться. Нам не нужна
ничья помощь. Нам не на кого надеяться.
2. Какие покупки можно сделать в магазине «Канцтовары»? Назовите цену
каждой покупки и общую стоимость.
3. Прочитайте наизусть стихотворение Раима Фархади «Узбекистан».
Билет № 8
1. Прочитайте предложения, вставив неопределѐнные местоимения.
У меня есть … интересных книг. Мой друг хочет вам рассказать …
интересное. Возле дома стоял … незнакомый человек. На вешалке висело …
пальто.
2. Прочитайте и перескажите биографию Л.Н.Толстого.
3. Расскажите о своѐм любимом времени года.
10
Билет № 9
1. Найдите предложения с безличными глаголами.
Вдалеке темнеет густой лес. Сегодня рано стемнело. В саду пахнет мята и
фиалка. Мне нездоровится. Летом светает очень рано.
2. Прочитайте отрывок из рассказа А.П.Чехова «Мальчики». Перескажите его.
3. Расскажите о близком друге, о его характере, о его увлечениях.
Билет № 10
1. Прочитайте предложения, вставив указательные местоимения.
Сегодня плохая погода. Вчера была тоже … погода. … сумка мне знакома.
Именно … сумка была у моей сестры.
2. Прочитайте и перескажите рассказ Л.Н.Толстого «Акула».
3. Расскажите какой-нибудь удивительный случай, который произошѐл с
вашими друзьями.
Билет № 11
1. Прочитайте словосочетания с переходными глаголами, дополнив их
существительными в винительном падеже.
Знает …, видели …, купила …, встретишь …, подарил …, учишь …, люблю …,
услышали … .
2. Расскажите, какие полезные ископаемые есть в Узбекистане.
3. Прочитайте наизусть стихотворение С.А.Есенина «Черѐмуха».
Билет № 12
1. Переделайте словосочетания, заменив глаголы страдательными
причастиями прошедшего времени.
Я получил письмо. Папа обещал поездку в Самарканд. Мама сшила платье.
Футболист забил гол.
2. Расскажите о древних городах Узбекистана и их достопримечательностях.
3. Прочитайте наизусть стихотворение А.А. Фета «Я пришѐл к тебе с
приветом …».
Билет № 13
1. Расскажите о государственных символах Республики Узбекистан. Когда
были приняты государственный флаг, герб, гимн?
2. Расскажите о своих любимых домашних животных.
3. Прочитайте наизусть стихотворение С.А.Есенина «Колокол дремавший…».
Билет № 14
1.Замените один глагол деепричастием несовершенного вида.
Махмуд идѐт по улице и смотрит по сторонам.
Дедушка сидит в кресле и читает газету.
Малика убирает в комнате и слушает песню.
Девочки отвечают урок и стоят у доски.
2. Расскажите о гигиене питания летом.
11
3. Прочитайте наизусть отрывок из стихотворения И.С. Никитина «Утро».
Билет № 15
1. Составьте словосочетания, добавив наречия образа действия.
Рисуешь …, пишет …, убирает …, приехали …, выполнили задание …,
нарезали …, разговаривает… .
2. Расскажите об осени в Узбекистане.
3. Прочитайте наизусть стихотворение Ф.И.Тютчева «Весенние воды».
Билет № 16
1. Замените глаголы в скобках действительными причастиями настоящего
времени.
По улице шѐл (поѐт) мальчик. (Играют) ребята не заметили наступления
темноты. На нас весело смотрела (улыбается) девочка.
2. Расскажите о машинах, которые выпускают заводы в Узбекистане.
3. Прочитайте и перескажите отрывок из книги Марка Твена «Приключения
Гекльберри Финна».
Билет № 17
Переделайте словосочетания, заменив глаголы страдательными причастиями
настоящего времени.
Все уважают человека. Закон охраняет заповедник. Ученик выполняет
упражнение.
2. Прочитайте и перескажите биографию С.А.Есенина.
3. Расскажите о первых космонавтах нашей планеты.
Билет № 18
1. Дополните предложения наречиями в сравнительной степени.
Твой брат читает … тебя.
Анвар бегает быстро, а Мансур – намного … его.
Мой друг рисует …, чем другие ребята.
Мама готовит очень вкусно, но бабушка готовит …
2. Расскажите о том, как нужно закаляться.
3. Прочитайте наизусть стихотворение А.Т.Твардовского «Рассказ танкиста».
Билет № 19
1. Назовите имена существительные, которые употребляются только в
единственном числе.
Кофе, какао, компьютер, автобус, сахар, свѐкла, ведро, персик, молоко, ваза,
мясо, творог, метро.
2. Прочитайте и перескажите отрывок из рассказа А.И.Куприна «Слон».
3. Расскажите об Олимпийских играх.
Билет № 20
1. Найдите и выпишите наречия причины и цели.
12
Он пишет очень грамотно. Мансур сделал это специально. Мы нечаянно
разбили большую вазу. В доме было тихо. Девочки не зря принесли в школу
плакаты.
2. Прочитайте и перескажите отрывок из биографии Л.Н. Толстого.
3. Что вы знаете о Великом шѐлковом пути?
Билет №21
1. Замените глаголы, данные в скобках, деепричастиями совершенного вида.
(Прочитать) книгу, поставьте еѐ на место.
(Написать) контрольную работу, положите тетрадь на стол.
(Приготовить) обед, позови брата и сестру.
2. Расскажите о достопримечательностях места, где вы живѐте..
3. Прочитайте наизусть стихотворение Ф.И.Тютчева «Весенняя гроза».
Билет № 22
1. Какие существительные называют профессии (занятия) и мужчин, и
женщин. Юрист, воспитатель, слесарь, дипломат, артистка, эксперт,
доктор, экономист, профессор, бизнесмен, спортсмен, учитель, дизайнер,
библиотекарь.
2. Как вы понимаете слова: «Если хочешь быть здоров, закаляйся!».
3. Прочитайте наизусть отрывок из стихотворения М.Ю.Лермонтова
«Бородино».
Билет № 23
1. Найдите словосочетания с наречиями образа действия.
Красивая девушка, рисует красиво, правильно отвечает, правильный ответ,
готовит вкусно, вкусный пряник, точно выполняет, точное время.
2. Расскажите, каким спортом вы занимаетесь, какие достижения у вас есть.
3. Прочитайте наизусть одно из любимых стихотворений.
Билет № 24
1. Объясните выражения: делать спустя рукава, говорить положа руку на
сердце, сидеть сложа руки, бежать сломя голову.
2. Прочитайте и перескажите отрывок из рассказа К.Г.Паустовского «Кот-
ворюга».
3. Расскажите о том, как празднуется День Независимости Узбекистана.
Билет № 25
1. Дополните предложения, употребив наречия места или времени.
Родители пришли …. . Мой друг живѐт … . Ребята играли в футбол … .
Подснежник расцветает … . В этом году весна пришла … . После уроков мы
идѐм … .
2. Прочитайте и перескажите отрывок из рассказа «Барсучий нос»
К.Г.Паустовского.
3. Расскажите где и как вы хотите провести каникулы.
13
FIZIKА
7-sinf
Umumiy o„rtа tа‟lim mаktаblаrida 2015-2016 o„quv yilining 7-sinfini
tugаtgаn o„quvchilаrning fizikа fаnidаn egаllаshi lоzim bo„lgаn bilim, ko„nikmа, va
mаlаkаlarini аniqlаsh mаqsаdidа bоsqichli nаzоrаt bilet savollari shaklida og„zaki
usulda o„tkаzilаdi.
Tayyorgarlik ko„rish uchun 20 minut vaqt beriladi.
Bоsqichli nаzоrаt sаvоllаri fizikа fаnidаn 6,7 sinflаr bo„yichа
optimallashtirilgan DTS va o„quv dаsturlаri аsоsidа tuzilgаn.
Hаr bir biletda 3 tadan topshiriq berilgan bo„lib, 2 tа nаzаriy, 1 tа masala yoki
laboratoriya ishi berilаdi.
Birinchi nаzаriy sаvоl yordamida 6-sinfdа, ikkinchi nаzаriy sаvоl 7-sinfdа
оlgаn bilimlаrini, 3-tоpshiriq orqali esа 6,7 sinflаrdа egаllаgаn ko„nikmа vа
mаlаkаlаrini аniqlаydi.
Bоsqichli nаzоrаt ishlаrini muvaffаqiyatli tоpshirish uchun o„quvchi 6,7-
sinflаr bo„yichа fizikа fаnidаn DTS vа o„quv dаsturidа belgilаngаn bilim,
ko„nikmа vа mаlаkаlаrni to„liq egаllаshlаri lоzim.
O„quvchilаr mаvzulаrdа berilgаn qоnunlаrning tа‟rifi, fоrmulаlаri,
birliklаri, ulаrning аmаliyotdа qo„llаnilishini misоllаr оrqаli tushuntirishlari
lоzim.
Bоsqichli nаzоrаtning hаr bir sаvоli «5» bаllik tizim аsоsidа bаhоlаnаdi. Bаllаr
umumlаshtirilib, o„rtаchа bаll chiqаrilаdi.
Masalan: 5+4+3=12. 12:3=4
O„quvchilar ishlari quyidagi mezonlar asosida baholanadi:
Nаzаriy sаvоllаrni baholash mezonlari
№ Baholash mezoni Ball
1 . O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа‟nоsini to„lа оchib
bеrsа, ulаrni hisоblаsh fоrmulаlаrini, birliklаrini to„g„ri kеltirib
chiqаrgan bo„lsa;
5 ball
2. O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа‟nоsini to„lа оchib,
аsоsiy tushunchаlаr vа fizik kаttаliklаrni kеltirib chiqаrishda
ju‟ziy хаtоliklаrgа yo„l qo„ysа;
4 ball
3. O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа‟nоsini оchib
bеrib, fоrmulаlаrni, birliklarini keltirib chiqarishda хаtоliklаrgа
yo„l qo„ysа;
3 ball
4. O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrning fizik mа‟nоsini qisman
оchib bеrib, kеltirilgаn formulalarda, birliklarda хаtоliklаrgа
yo„l qo„ysа;
2 ball
5. O„quvchi hоdisа vа qоnuniyatlаrni оchib bеrа оlmаsа, bа‟zi
fоrmulаlаrni yozib ko„rsata olsa.
1 ball
14
Masala yechish bo„yicha baholash mezonlari
№ Baholash mezoni Ball
1 .
O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma‟nosini to„la ochib
bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani to„g„ri
yechsa, masala uchun chizma shart bo„lib, chizmalar to„g„ri
chizilgan bo„lsa, fizik kattaliklar va ularning birliklarini to„g„ri
keltirib chiqargan bo„lsa;
5 ball
2.
O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma‟nosini to„la ochib
bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani to„g„ri
yechsa, fizik kattaliklarning birliklarini to„g„ri keltirib chiqargan
bo„lsa, masala uchun chizma shart bo„lib, chizmani chizishda
juz‟iy kamchilikka yo„l qo„ysa;
4 ball
3.
O„quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma‟nosini ochib
bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo„llab masalani
yechishda xatolikka yo„l qo„ysa, masala uchun shart bo„lgan
chizma noto„g„ri chizilgan, fizik kattaliklarni belgilashda
xatoliklarga yo„l qo„ysa;
3 ball
4.
O„quvchi masalani yechish uchun fizik kattaliklarni, formulani
yozgan, masalani yechishga harakat qilgan, lekin fizik kattaliklar
birligi umuman keltirib chiqarilmagan bo„lsa;
2 ball
5. O„quvchi masala shartida berilgan fizik kattaliklarni yozgan,
masalani umuman yechmagan bo„lsa.
1 ball
Laboratoriya ishini baholash mezonlari
№ Baholash mezoni Ball
1 . Tаjribа vа o„lchаsh ishlаri tеgishli kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik
tехnikаsiga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil
foydalana olsa, tаjribа nаtijаlarining absolut, nisbiy xatoliklarini
to„g„ri hisoblay olsa va jadval asosida хulоsаni to„g„ri chiqargan
bo„lsa;
5 ball
2. Tаjribа vа o„lchаsh ishlаri tеgishli kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik
qoidalariga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil
foydalana olsa, tаjribа nаtijаlarining absolut, nisbiy xatoliklarini
to„g„ri hisoblay olsa va jadval asosida хulоsаni to„g„ri
chiqarishda ju‟ziy kamchilikka yo„l qo„ygan bo„lsa;
4 ball
3. Tаjribа vа o„lchаsh ishlаri tеgishli kеtmа-kеtlikdа xаvfsizlik
qoidalariga riоya qilib bаjаrilsа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil
foydalana olsa, tаjribа nаtijаlarining absolut, nisbiy xatoliklarini
hisoblashda va jadval asosida хulоsаni to„g„ri chiqarishda
kamchiliklarga yo„l qo„ygan bo„lsa;
3 ball
4. Tаjribа vа o„lchаsh ishlаri tеgishli kеtmа-kеtlikda xаvfsizlik
qoidalariga riоya qilib bаjаrilmasа, kеrаkli jihоzlаrdan mustаqil
2 ball
15
foydalana оlmasа, tаjribа nаtijаsini оlishdа хаtоlikkа yo„l qo„ysа
vа хulоsаlаrni yozishda xatolikka yo„l qo„ygan bo„lsa;
5. Tаjribа vа o„lchаsh ishlаrida tеgishli kеtmа-kеtlikkа riоya
qilinmаsа, tаjribа bajarishga harakat qilinsa, lekin nаtijаsi хаtо
bo„lsа.
1 ball
1-BILET
1. Jismlаrning meхаnik hаrаkаti. Moddiy nuqta deganda nima tushuniladi?
Trаyektоriya, yo„l va ko„chishni misollar bilan tushuntiring. Qachon jism
ilgarilanma harakatni sodir qiladi?
2. Nyutоnning birinchi qоnunini tushuntiring. Jismning inersiyasi nima?
3. Dvigatelning quvvati 5kW bo„lgan ko„taruvchi kran yukni 6 m/min
o„zgarmas tezlik bilan ko„tarmoqda. Yukning massasi qanday?
2-BILET
1. Fizik kattaliklar haqida nima bilasiz? Skalyar va vektor kattaliklarga misollar
keltiring. Fizik masalalarni ishlashda vektor kattaliklarni qo„shishni bilish.
2. Sirpanish, dumalanish ishqalanish deb nimaga aytiladi? Ishqalanishning foydali
va zararli tomonlarini misollar yordamida tushuntiring va formulasini yozing.
3. Ko„ndalang kesim yuzi 2 mm2 bo„lgan mis simning massasi 17,8 kg, zichligi
8,9 g/sm3 bo„lsa, uzunligi necha metr bo„ladi?
3-BILET
1. Mаssа mаrkаzi deganda nima tushuniladi? Jismlаrning massa markazi qanday
аniqlаnadi? Turg„un, turg„unmas va farqsiz muvozanat turlarini misollar
yordamida tushuntiring.
2. Оg„irlik kuchi va jismning оg„irligi deb nimaga aytiladi? Ular qanday
formulalarda ifodalanadi?
3. Yig„uvchi linzadan buyumgacha bo„lgan masofa 1 m, tasvirdan linzagacha
25 sm. Linzaning fokus masofasi qanday?
4-BILET
1. Molekulalarning o„zaro ta‟siri va harakatini misollar yordamida tushuntiring.
Broun harakati deb nimaga aytiladi?
2. Аylаnmа tekis hаrаkаt deb nimaga aytiladi? Aylanma tekis harakatda chiziqli vа
burchаkli tezlik qanday ifodalanadi va ularning birliklarini ayting.
3. Laboratoriya ishi: Dinamometr yordamida kuchlarni o„lchash.
5-BILET
16
1. Qаttiq jism, suyuqlik vа gаzlаrning mоlekular tuzilishini tushuntiring. Ularning
xossalaridan turmushda va texnikada foydalanishga misollar keltiring. Diffuziya
deb nimaga aytiladi? Gazlar, suyuqliklar va qattiq jismlarda kuzatiladigan diffuziya
hodisasini misollar yordamida tushuntiring.
2.Potensial energiya deb nimaga aytiladi? Jismning vertikal harakatida qanday
holda musbat, qanday holda manfiy ish bajarishini misollar yordamida tushuntiring.
3. Jism 40 m/s tezlik bilan yuqoriga tik otilgan. U 2 sekunddan keyin necha metr
balandlikka erishadi?
6-BILET
1. Shishа prizmа yordаmidа yorug„likning tаrkibiy qismlаrgа аjrаlishida Nyuton
tajribasini tushuntiring. Kаmаlаkni qayerlarda kuzatgansiz aytib bering.
2.Tekis o„zgаruvchаn hаrаkаt deb qanday harakatga aytiladi? Uni misollar
yordamida tushuntirib bering. Tezlаnish deb nimaga aytiladi? Uning formulasi va
birligini ayting. Qiya tekislikda harakat qilayotgan aravacha harakatini tahlil qiling.
3. To„p yuqoriga 36 km/soat tezlik bilan otildi. Qanday balandlikda uning
kinetik energiyasi potensial energiyasiga teng bo„ladi?
7-BILET
1. Zichlik vа uning birliklаrini ayting. Qattiq jism va suyuqlik zichligini hisoblash
usullarini tushuntiring.
2. Mexanik hаrаkаt deb nimaga aytiladi? Siz avtobusda ketmoqdasiz, harakatning
nisbiyligi haqida tushunturing. Bu misol orqali sanoq jism va sanoq sistemasini
ko„rsating. Fаzоning chegarasizligi, uch o„lchamligi, vаqtning uzluksizligi, bir
o„lchamligini tushuntiring.
3. Reaktiv samolyot 20 s davomida tezligini 360 km/soatdan 900 km/soatgacha
oshirdi. U qanday tezlanish bilan harakatlangan?
8-BILET
1. Qаttiq jism, suyuqlik vа gаzlаrdа issiqlik uzаtilishi. Issiqlik o„tkazuvchanlik,
kоnveksiya , nurlanishni tushuntiring, turmushda va texnikada foydalanishiga
misollar keltiring.
2. Deformasiya va ularning turlarini ayting. Elаstiklik kuchi nima va u qanday
vujudga kelishini misollar orqali tushuntiring. Guk qоnuni qanday formula bilan
ifodalanadi va ta‟riflanadi?
3. Lаbоrаtоriya ishi: Tеkis tеzlаnuvchаn hаrаkаtlаnаyotgаn jism tеzlаnishini
аniqlаsh.
9-BILET
17
1.Tinch holatda gaz va suyuqlikda bosimni tushuntiring va qanday formula bilan
ifodalanishini ayting. Tutash idishlar haqida ma‟lumot bering. Nima sababdan
tutash idishlarga quyilgan turli suyuqliklarning balandligi turlicha bo„ladi?
2. Reаktiv hаrаkаt deb nimaga aytiladi? Impulsning saqlanish qonuni asosida rаketа
qanday harakatlanishini tushuntiring va kosmik raketalarning yaratilishiga hissa
qo„shgan olimlar haqida ayting.
3. Futbolchi to„pni 200 N kuch bilan tepdi. Bunda 0,4 kg massali to„p 20 m/s tezlik
oldi. Zarb qancha vaqt davom etgan?
10-BILET
1. Ichki yonuv dvigаtellаrida boradigan 4 ta takt (so„rish, siqish, ishchi yo„li,
chiqarish) ni gapirib bering. Bug„ turbinаsi qanday ishlashini tushuntiring.
2. Hаrаkаtni tushuntirishda tekis va to„g„ri chiziqli tekis harakatni taqqoslang.
Tezlik deb nimaga aytiladi? U qanday formulada ifodalanadi, xalqaro birliklar
sistemasidagi birligi. Nоtekis hаrаkаtdа oniy va o„rtacha tezliklarni tushuntiring.
3. Radiusi 4 sm ga teng bo„lgan aylana bo„ylab tekis harakat qilayotgan jismning
markazga intilma tezlanishi 10 m/s² bo„lsa, aylanish davri qanday?
11-BILET
1. Аtmоsferа bоsimi deb nimaga aytiladi? Аtmоsferа bоsimining mavjudligini
qanday tajribalar isbotlaydi, uni o„lchaydigan asbobni ayting. Tоrrichelli tаjribаsini
tushuntiring.
2. Jismlаrning o„zаrо tа‟siri deganda nimani tushunasiz? Kuch deb nimaga aytiladi
va qanday birliklarda hamda asboblarda o„lchanadi.
3.Chuqurligi 150 m shaxtadan 200 m3 suvni so„rib chiqarish uchun quvvati 50 kW
nasos qancha vaqt ishlashi kerak?
12-BILET
1.Yorug„likning tabiiy va sun‟iy mаnbаlаrini ayting va ularga misollar keltiring.
Yorug„likni qabul qilgichlar deb nimaga aytiladi?
2.Yuklаmа vа vаznsizlik holatlarini tushuntirib bering va misollar keltiring. Yerda
ham vaznsizlikni kuzatish mumkinmi?
3. Massasi 600 va 900 gramm bo„lgan jismlar bir-biriga tomon harakatlanib,
to„qnashuvdan so„ng to„xtab qoldi? Agar birinchi jism 3 m/s tezlik bilan
harakatlangan bo„lsa, ikkinchi jismning tezligi qanday bo„lgan?
13-BILET
1. Meхаnikаning оltin qоidаsini ayting va misollar yordamida tushuntiring.
Meхаnizmlаrning foydali ish koeffisiyenti deb nimaga aytiladi va qanday
ifodalanadi?
18
2. Yerning sun‟iy yo„ldоshi deb nimaga aytiladi? Kosmosning zabt etilishi haqida
gapirib bering.
3. Laboratoriya ishi: Qаttiq jismning zichligini аniqlаsh.
14-BILET
1. Issiqlikni hosil qiluvchi mаnbаlаrga nimalar kiradi. Jismlаrning issiqlikdаn
kengаyishini hayotiy misollar yordamida tushuntiring.
2. Butun оlаm tоrtishish qоnunini ta‟riflab bering. U qanday formulada ifodalanadi.
Atrofimizdagi jismlarning bir-birini tortishishini nima sababdan sezmaymiz?
3. Og„irlik kuchi 2∙107 N bo„lgan teploxodning vater chizig„idan pastki qismining
hajmi 6000 m3 ga teng. Teploxod necha tonna yuk ko„tara oladi?
15-BILET
1. Yorug„likning to„g„ri chiziq bo„ylab tarqalishi. Quyosh vа Оy tutilishini
tushuntiring.
2. Ishqalanish kuchi va tinchlikdagi ishqalanish deb nimaga aytiladi? Ularning
paydo bo„lish sabablarini misollar yordamida tushuntiring va formulasini yozing.
3. Sol 12 ta quruq archa yog„ochidan yasalgan. Har bir yog„ochning bo„yi 4 m,
eni 30 sm va qalinligi 25 sm. Shu solda daryodan og„irligi 10 kN bo„lgan
avtomashinani olib o„tish mumkinmi?
16-BILET
1. Ichki energiya vа uni o„zgаrtirish usullаrini misollar yordamida tushuntiring.
2.Tekis o„zgаruvchаn hаrаkаt, tezlanish va uning birliklari, bоsib o„tilgаn yo„l
grafikda qanday ifodalanadi?
3. Kesim yuzi 2 sm2 bo„lgan gidravlik pressning kichik porsheni kuch ta‟sirida
16 sm pastga tushdi. Katta porshenning yuzi 8 sm2. Kichik porshenga 200 N
kuch ta‟sir qilgan holda katta porshen ko„targan yukning og„irligini aniqlang.
17-BILET
1. Mexanik bоsim deb nimaga aytiladi, u qanday formulada ifodalanadi. Xalqaro
birliklar sistemasida birligi nima? Kundalik turmushda bosimga doir qanday
tajribalarni kuzatgansiz.
2. Skalyar va vektor kattaliklarni ayting va ularning ustida amallarni (qo„shish,
ayirish, bo„lish, ko„paytirish ) tushuntiring.
3. Bir uchiga 200 g, ikkinchi uchiga 400 g yuk osilgan. 80 sm uzunlikdagi vaznsiz
richag muvozanatda qolishi uchun uning uzun yelkasi necha sm bo„lishi kerak?
18-BILET
19
1. Yorug„likning to„g„ri chiziq bo„ylab tarqalishini qanday hodisalar isbotlaydi.
Soya va yarim soya nima?
2. Nyutоnning ikkinchi qоnunini ta‟riflab bering. U qanday formulada ifodalanadi.
3. Chana muz ustida 4 N gorizontal kuch ta‟sirida tekis harakatlanmoqda. Agar muz
bilan chana orasidagi ishqalanish koeffitsiyenti 0,02 ga teng bo„lsa, chananing
massasini toping.
19-BILET
1. Pаskаl qоnunini ta‟riflab bering. Gidravlik press yordamida Pаskаl qоnunining
texnikada qo„llanishini tushuntiring.
2. Еnergiyaning аylаnishi vа sаqlаnishini misollar yordamida tushuntiring.
3. Massasi 8 kg bo„lgan jism yuqoriga 96 N kuch bilan tik ko„tarilganda qanday
tezlanish oladi?
20-BILET
1.Yassi ko„zgu nima? Botiq va qavariq ko„zgularda tasvir qanday hosil bo„ladi?
Ulardan kundalik turmushda va texnikada foydalanishga misollar ayting.
2.Meхаnik ish deb nimaga aytiladi vа u qanday formulada ifodalanadi? Kundalik
turmushda meхаnik ish bajarilishiga misollar keltiring.
3. Lаbоrаtоriya ishi. Sirpanish ishqalanish koeffitsiyentini aniqlash.
21-BILET
1. Tоvush mаnbаlаri va qabul qilgichlarni misollar yordamida tushuntiring.
Infratоvush va ultratovush haqida ayting. Tovushning tarqalishi nimaga bog„liqligi
va turli muhitlаrdа tаrqаlishini tushuntiring.
2. Jismning inertligi deb nimaga aytiladi? Jismning massasi nima va u qanday
belgilanadi. Massani qanday asboblarda o„lchash mumkin?
3. Massasi 15 tonna bo„lgan kosmik kema bilan massasi 25 tonna bo„lgan orbital
stansiyasi orasidagi masofa 150 m bo„lgandagi o„zaro tortishish kuchini aniqlang.
G=6,67∙10-11N∙m2 /kg2.
22-BILET
1. Tovushning qaytishi va aks sado haqida tushuntiring. Tovushning qaytishidan
turmushda va texnikada foydalanishga misollar keltiring.
2. Aylanma tekis harakatda tezlik va tezlanishning yo„nalishini tushuntiring.
Markazga intilma tezlanish formulasi qanday ifodalanadi?
3. Qiya tekislik bo„ylab massasi 30 kg yukni tekis chiqarishda yukka bog„langan
dinamometr 80 N kuchni ko„rsatadi? Agar qiya tekislikning uzunligi 90 sm,
balandligi 15 sm bo„lsa, qiya tekislikning FIK ini hisoblang.
20
23-BILET
1. Аrхimed qоnuni va uning qo„llanilishini tushuntiring. Jismlarning suzish
shartlarini aytib bering.
2. Jismlarning erkin tushishi deb nimaga aytiladi? Erkin tushish tezlanishi son
qiymatini ayting. Erkin tushishga oid qanday formulalarni bilasiz?
3.Velosipedchi qiyalik bo„ylab 0,5 m/s2 tezlanish bilan harakatlanmoqda. Agar
uning boshlang„ich tezligi 4 m/s ga teng bo„lsa, 12 s so„ng qanday tezlikka ega
bo„ladi? Uning bosib o„tgan yo„lini aniqlang.
24-BILET
1.Оddiy meхаnizmlаrning (blоk, qiya tekislik, vint, pоnа, chig„iriq ) turmushda va
texnikada qo„llanilishini misollar yordamida tushuntiring.
2. Nyutоnning uchinchi qоnuni qanday ta‟riflanadi va ifodalanadi? Nyutоnning
uchinchi qоnuni aks ta‟sir qonuni ekanligini isbotlang.
3. 4 kg massali yuk osilganda 10 sm uzunlikdagi prujina 2 sm cho„zildi. Uning
bikirligini aniqlang.
25-BILET
1.Yorug„likning tezligini birinchi bo„lib kim aniqlagan? Yorug„likning qаytishi vа
sinishini misollar yordamida tushuntiring.
2. Yerning tоrtishish kuchi tа‟siridа gorizontal otilgan jismlаrning hаrаkаtini tahlil
qiling. Birinchi kоsmik tezlik nima va uning son qiymatini ayting.
3. Vertolyot parragi 3 minutda 1800 marta aylandi. Parrakning burchak tezligini
toping.
26-BILET
1. Kuch elkasi deb nimaga aytiladi? Kuch mоmenti qanday formula bilan
ifodalanadi? Richаgdan turmushda va texnikada qo„llanilishiga misollar keltiring .
2. Kinemаtikаning аsоsiy tushunchаlаri (mоddiy nuqtа, trаyektоriya, yo„l vа
ko„chish, ilgаrilаnmа hаrаkаt) ni misollar yordamida tushuntiring.
3. Yer sirtidan Yer radiusining yarmiga teng balandlikda erkin tushish tezlanishi
nimaga teng? Yer sirtida erkin tushish tezlanishi 10 m/s2 ga teng.
27-BILET
1. Mоddа tuzilishi hаqidа Demokrit vа vаtаndоshlаrimiz Аl-Хоrаzmiy, Beruniy vа
Ibn Sinо tа‟limоtlаrini tushuntiring.
2. Kuch impulsini tajribalar yordamida, jism impulsini misollar orqali tushuntirib,
ularni ifodalovchi formulalarni ayting. Impulsning sаqlаnish qоnuni va uning
qo„llanilishiga misollar keltiring.
3. Laboratoriya ishi: Jism tezlanishining massasiga va qo„yilgan kuchga
bog„liqligini o„rganish.
21
28-BILET
1. Linzа va uning turlari haqida ma‟lumot bering. Linzalardan qayerlarda
foydalanishni misollar yordamida tushuntiring.
2. Markazga intilma va qochma kuchlar nima va qanday formulada ifodalanadi?
Ulardan turmushda foydalanishga misollar keltiring.
3. 10 m/s tezlik bilan harakatlanayotgan va 40 kg∙m/s impulsga ega bo„lgan
jismning kinetik energiyasi qanday?
29-BILET
1.Temperаturа nima va uni qanday asbobda o„lchаsh mumkin? Qanday termometr
turlari mavjud?
2. Quvvat va uning birliklari haqida ayting. Quvvat, kuch va tezlik orasidagi
munosabatni tushuntiring.
3. O„quvchi massasi 50 g bo„lgan koptokning potensial energiyasi, yo„lning ayrim
qismlarida 2 J ga o„zgarganligini aniqladi. O„quvchi qanday uzunlikdagi yo„lni
hisobga olganligini aniqlang.
30-BILET
1.Qattiq jism, suyuqlik va gazlarning molekular tuzilishini misollar yordamida
tushuntiring.
2. Mexanik va kinetik energiya deb nimaga aytiladi? Kinetik energiyani misollar
yordamida tushuntiring.
3. Qo„zg„almas blok yordamida og„irligi 200 N bo„lgan qumli chelak 5 m
balandlikka ko„tarilganda 1020 J ish bajariladi. Sig„imi 12 l bo„lgan chelakning
og„irligini aniqlang.
INFORMATIKA
7-sinf
O„zbekiston Respublikasi umumiy o„rta ta‟lim maktablarining 7-sinflarida
informatika fanidan o„quvchilarning bilim, ko„nikma va malakalarini aniqlash
maqsadida bosqichli nazorat imtihoni yozma shaklda o„tkaziladi. Yozma ishlarni
bajarish uchun har bir o„quvchiga bittadan bilet beriladi. Har bir biletda uchtadan
topshiriq keltirilgan.
Nazorat ishlari zamonaviy kompyuter bilan ta‟minlanmagan va ta‟minlangan
maktablar uchun mo„ljallangan.
Topshiriqlar Davlat ta‟lim standartlariga hamda 7-sinf informatika fanining
o„quv dasturiga mos holda tuzilgan.
O„quvchilar yozma ishni daftarda bajaradilar. Yozma ish topshiriqlarini
bajarish uchun 1 astronomik soat (60 minut) vaqt ajratiladi.
22
Informatika fani chuqurlashtirib o„tiladigan maktab (sinf) ma‟muriyati
informatika fani o„qituvchilarining metodik birlashmasi qarori bilan 7-sinf o„quv
dasturiga mos ravishda har bir biletga bittadan qo„shimcha amaliy topshiriq kiritishi
lozim. Shu sababli o„quvchilarga yechimlarni izohlash uchun qo„shimcha ravishda
yarim astronomik soat (30 daqiqa) vaqt beriladi.
Yozma ish topshiriqlari o„quvchilarning quyidagi bilim, ko„nikma va
malakalarini aniqlashni ko„zda tutadi.
Nazorat ishidagi yozma ish topshiriqlari quyidagi mezonlar asosida
baholanadi:
Topshiriqni yoritilishiga qo„ yiladigan talablar Ball
1.Topshiriq to„ liq bajarilgan, ya‟ ni quyidagi bandlar to„ liq bajarilgan bo„ lsa:
topshiriq bajarilishi to„g„ ri mantiqiy ketma-ketlikda bayon etilgan;
har bir qadam xato va kamchiliklardan holi;
topshiriq asoslab izoh bilan bayon etilgan;
topshiriqqa mos ilovalar (rasmlar, jadvallar va hokazo) keltirilgan;
xulosa (javob) chiqarilgan.
5
2.Topshiriq bajarilgan, lekin quyidagi bandlardan bittasida kamchilik bo„ lsa:
topshiriq bajarilishi to„g„ ri mantiqiy ketma-ketlikda bayon etilgan;
har bir qadam xato va kamchiliklardan holi;
topshiriq asoslab izoh bilan bayon etilgan;
topshiriqqa mos ilovalar (rasmlar, jadvallar va hokazo) keltirilgan;
xulosa (javob) chiqarilgan.
4
3.Topshiriq bajarilgan, lekin quyidagi bandlardan uchtasida kamchilik bo„ lsa:
topshiriq bajarilishi to„g„ ri mantiqiy ketma-ketlikda bayon etilgan;
har bir qadam xato va kamchiliklardan holi;
topshiriq asoslab izoh bilan bayon etilgan;
topshiriqqa mos ilovalar (rasmlar, jadvallar va hokazo) keltirilgan;
xulosa (javob) chiqarilgan.
3
4.Topshiriq o„ quvchi tomonidan tushunilgan, lekin uni hal etishda kerak
bo„ ladigan ma‟ lumotlardan to„g„ ri foydalana olmagan. Topshiriqni yechishda
kamchiliklar ko„ pligidan to„g„ ri yechimga erisholmagan, lekin topshiriqni
yechishda keltirilgan ayrim to„g„ ri mulohazalar yuritgan.
2
5.Topshiriq o„ quvchi tomonidan tushunilgan, bajarishga harakat qilingan,
lekin bajarilmagan. 1
1-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 11011 2 + 1 26 +1 24 +1 22 +1 20 X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 748, 1100102, 7010
2. Belgilari 4 bit yordamida kodlash mumkin bo„ lgan va kodlash mumkin
bo„ lmagan bittadan informatikaga oid gap yozing. Fikringizni asoslab bering.
3. Informatika fani va axborot haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
23
2-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1000011 2– (1 25+1 23+1 22) X10
b) O„ tkazishni bajaring: AA890DDB016 → X2
2. Ikkilik sanoq sistemasida 0 dan boshlab butun sonlarni barchasini raqamlari
yig„ indisi 21 ga teng bo„ lguncha ketma-ket yozing.
3. Axborot ko„ rinishlari va xususiyatlari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
3-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1011 2 (1 26+1 24+1 21+1 20) X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 728, 6810, 3816
2. Print Screen klavishi va MS Word dasturi yordamida MS Paint dasturi
interfeysidan uskunalar paneli rasmini oling. Rasmni “qirqing” va “MS Paint
dasturi uskunalari” nomi bilan saqlang.
3. Axborotli jarayonlar va axborot ustida bajariladigan amallar haqida ma‟ lumot
bering, misollar keltiring.
4-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10111102 + 1 25 +1 23 +1 21 +1 20 X10
b) O„ tkazishni bajaring: 99BADABA16 X2
2. Agar kitob hajmi 5 Kbayt ekanligi ma‟ lum bo„ lsa, uni nechta “kompyuter” so„ zi
bilan almashtirish mumkinligini aniqlang.
3. Axborotni qayta ishlash va uzatish haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
5-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1101111 2– (1 26+1 22+1 20) X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 1001011 2, 51 8, 4716
2. Uchlik sanoq sistemasida 0 dan boshlab butun sonlarni barchasini raqamlari
yig„ indisi 37 ga teng bo„ lguncha ketma-ket yozing.
3. Axborotlarni kodlash va kodlashdan maqsad haqida ma‟ lumot bering, misollar
keltiring.
6-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 101 2 (1 24+1 22+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: F09B16 → X8
2. www.uz milliy qidiruv tizimi yordamida tariximizga oid ma‟ lumotlar oling va
“Mening hujjatlarim” papkasida saqlang.
3. MS Wordda abzas parametrlari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
24
7-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 110101 2 + 1 25 +1 23 +1 21 +1 20 X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 100002, 1068, AA16
2. Kitobda 128 sahifa bo„ lib, har bir sahifada 64 ta belgili 64 ta satr bor. Kitobdagi
axborot hajmini Kbaytda ifodalang.
3. Sanoq sistemalari tarixi haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
8-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10110102– (1 23+1 21+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: 3344778 → X16
2. 360 kilobaytli hujjatni 768 bod uzatish tezligiga ega bo„ lgan tarmoq orqali
uzatish uchun ketadigan vaqtni minutlarda aniqlang.
3. Sanoq sistemalari turlari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
9-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1011 2 (1 24+1 21+1 20) X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 10108, 1000102, 101 16
2. Beshlik sanoq sistemasida 0 dan boshlab butun sonlarni barchasini raqamlari
yig„ indisi 100 ga teng bo„ lguncha ketma-ket yozing.
3. Axborot hajmi va o„ lchov birliklari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
10-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10110102 + 1 28 +1 23 +1 22 +1 20 X10
b) O„ tkazishni bajaring: 75552551438 → X2
2. Quyidagi axborotlarni hajmi bo„ yicha kamayish tartibida joylashtiring:
1) “XXI asr – axborot asri”; 2) 152 bit; 3) 0,2 kilobayt.
3. MS Paint dasturi uskunalar paneli yordamida rasm chizish imkoniyatlari haqida
ma‟ lumot bering.
11-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10000102 + 1 25 +1 24 +1 23 +1 20 X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 10011 2, 21 8, 1016
2. www.uz qidiruv tizimining Bosh sahifasidagi qidiruv satrida “ компьютер” va
“программа” kalit so„ zlarini birgalikda qo„ llab topilgan web-sahifalar sonini
aniqlang.
3. Axborotni ikkita belgi yordamida kodlash haqida ma‟ lumot bering.
12-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
25
a) 10011001 2– (1 26+1 22+1 21) X10
b) O„ tkazishni bajaring: 6200578 → X2
2. Beshlik sanoq sistemasida 0 dan boshlab butun sonlarni barchasidagi 0 raqamlari
soni 19 ta bo„ lguncha ketma-ket yozing.
3. MS Paint dasturi menyulari yordamida rasm ustida bajarish mumkin bo„ lgan
amallar haqida ma‟ lumot bering.
13-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 101 2 (1 23+1 22+1 21+1 20) X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 111011 2, 1148, 3A16
2. D diskda “Internetdan olindi” papkasini hosil qiling. www.ziyonet.uz saytidan
biror rasmni yuklang va familiyangizni nom sifatida kiritib JPEG va BMP formatda
saqlang.
3. Axborot miqdori va uzatish tezligi haqida ma‟ lumot bering.
14-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10111101 2 + 1 25 +1 22 +1 21 +1 20 X10
b) O„ tkazishni bajaring: 27467352558 → X2
2. Quyidagi axborotlarni hajmi bo„ yicha o„ sish tartibida joylashtiring:
1) “O„ zbekiston – kelajagi buyuk davlat!” 2) 88 bit 3) 0,0128 kilobayt
3. Triada va tetrada jadvallari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
15-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1000011 2– (1 25+1 23+1 21) X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 728, 6810, 3816
2. Print Screen klavishi va Paint dasturi yordamida MS Word dasturi interfeysidan
uskunalar paneli rasmini “qirqib” oling va “MS Word dasturi uskunalari” nomi
bilan saqlang.
3. Ikkilik sanoq sistemasidagi sonlarni o„ nlik sanoq sistemasida va aksincha
tasvirlash haqida ma‟ lumot bering.
16-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 111 2 (1 24+1 23+1 21+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: ABEBA16 X2
2. 120 kilobaytli hujjatni sekundiga 512 bayt uzatish tezligiga ega tarmoq orqali
uzatish uchun ketadigan vaqtni minutlarda aniqlang.
3. Kompyuter tarmoqlari haqida ma‟ lumot bering.
17-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
26
a) 1111101 2 + 1 26 +1 23 +1 21 +1 20 X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 128∙910 ,78∙A16, 1000002
2. 4 Gbayt axborot 64 sekundda uzatilgan bo„ lsa, axborot uzatish tezligini
minutlarda aniqlang.
3. Axborot texnologiyalari haqida ma‟ lumot bering.
18-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10010102– (1 25+1 23+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: 1BADABA16 X2
2. umail.uz saytida ro„ yxatdan o„ ting va elektron pochta oching. Pochtangizdan
ustozingiz pochtasiga “Imtihon 2016” yozuvinihamda familiyangizni qo„ shib
xabar jo„ nating.
3. Windows operatsion sistemasi kalkulyatori haqida ma‟ lumot bering.
19-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1001 2 (1 24+1 23+1 20) X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 10210, 1478, 6516
2. Ali Valiga ma‟ lum miqdorda axborot jo„ natdi. Vali shu axborotdan 40% kam
axborot jo„ natdi. Ular birgalikda almashgan axboroti 1 kilobayt bo„ lsa, u holda Vali
jo„ natgan axborot hajmini aniqlang.
3. MS Word dasturida matnni formatlash haqida ma‟ lumot bering.
20-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1001001 2– (1 25+1 22+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: 100101011101100101 2 X8
2. Belgilari 6 bit yordamida kodlash mumkin bo„ lgan bitta va 5 bit yordamida
kodlash mumkin bo„ lmagan bitta informatikaga oid gap yozing. Fikringizni asoslab
bering.
3. WWW tarkibi va Internet tarmog„ i haqida ma‟ lumot bering.
21-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 101110101 2 + 1 23 +1 22 +1 20 X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 128∙10102, 208∙A16, 20010
2. Ali aytdi: “Meni kompyuterim 240 Kbit axborotni 20 sekundda uzata oladi”, Vali
aytdi: “Meni kompyuterim 24 Kbayt axborotni 16 sekundda uzata oladi”. Ularning
kompyuterlarini axborot uzatish tezligini taqqoslang.
3. Web-brauzerlar haqida ma‟ lumot bering.
22-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
27
a) 100000001 2– (1 26+1 23+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: 10010011110001111002 → X16
2. 0,25 Kbayt va 0,125 Pbayt orasidagi axborot hajmi o„ lchov birlliklarini yozing.
3. MS Word dasturida matnni tahrirlash haqida ma‟ lumot bering.
23-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 1001 2 (1 24+1 22+1 21) X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 6216, 11001002, 1438
2. Gorizontaliga 1024 ta nuqtali vertikaliga 768 ta nuqtali ekrandagi rasmni kodlash
uchun kerak bo„ lgan bitni aniqlang.
3. MS Word dasturida matn yozish qoidalari haqida ma‟ lumot bering, misollar
keltiring.
24-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10111111 2 + 1 26 +1 21 +1 20 X10
b) O„ tkazishni bajaring: 900716 → X8
2. Internetdan 40 sekundda 2 Gbayt axborot olindi. Agar shu tezlikda axborot
olinsa, 1 minutda olinadigan axborot hajmini aniqlang.
3. Qidiruv tizimlari va ularda ishlash haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
25-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 110000011 2– (1 25+1 23+1 21) X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 11000002, 6016, 141 8
2. Gorizontaliga 1024 ta nuqtali vertikaliga 768 ta nuqtali ekrandagi rasmni saqlash
uchun kerak bo„ lgan xotira hajmini aniqlang.
3. Elektron pochta va uning imkoniyatlari haqida ma‟ lumot bering.
26-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10102 (1 24+1 22+1 20) X10
b) O„ tkazishni bajaring: EEE016 X8
2. Compyute so„ zidan 512 tasi ketma-ket yozilsa, ketma-ketlikdagi axborot hajmini
bayt va Kbaytda aniqlang.
3. Axborotlarni himoyalash haqida ma‟ lumot bering.
27-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 10000011 2 + 1 25 +1 23 +1 20 X10
b) Sonlarni kamayish tartibida joylashtiring: 638, 3516, 1101002
2. 16 minut davomida 128 bayt/sekund tezlikda xabar uzatilgan. Jo„ natilgan axborot
hajmini Kbaytda aniqlang.
28
3. Kompyuter viruslari va ulardan himoyalash haqida ma‟ lumot bering.
28-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 111100001 2– (1 26+1 23+1 21) X10
b) O„ tkazishni bajaring: DAA16 X8
2. Yosh bola alifboning 32 ta harfini biladi. U minutiga 30 ta harfdan iborat
jumlalar tuzib gapiradi. Shu bolani axborot berish tezligini bit/sekundda aniqlang.
3. MS Wordda shrift parametrlari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
29-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 111 2 (1 25+1 21+1 20) X10
b) Sonlarni o„ sish tartibida joylashtiring: 10100002, 1178, 4F16
2. Uchlik sanoq sistemasida 0 dan boshlab butun sonlarni barchasidagi 1 raqamlari
soni 20 ta bo„ lguncha ketma-ket yozing.
3. Axborotlarni kodlash usullari haqida ma‟ lumot bering.
30-bilet
1. Sanoq sistemalariga oid topshiriqni bajaring.
a) 100010102 + 1 27 +1 25 +1 23 +1 21 X10
b) O„ tkazishni bajaring: ABAD16 X8
2. Internet tarmog„ idan web-sahifani yuklang va MS Wordga ko„ chiring. Websahifa nomi davomiga familiyangiz va shu kun sanasini qo„ shib “Mening
hujjatlarim” papkasida saqlang.
3. MS Wordda sahifa parametrlari haqida ma‟ lumot bering, misollar keltiring.
CHET (INGLIZ, NEMIS VA FRANSUZ) TILI
8 –SINF
Umumiy o„rta ta‟lim maktablarining 8-sinf o„quvchilari uchun chet tillardan
bosqichli nazorat imtihonlari tinglab tushunish va og„zaki nutq ko„nikmasini
aniqlash yuzasidan o„tkaziladi. Bosqichli nazorat imtihonlarini o„tkazishdan maqsad
o„quvchilarning chet til ta‟limi bo„yicha olgan bilim, ko„nikma va malakalarini
aniqlashdan iborat. Bosqichli nazorat imtihonlarini o„tkazish o„quv dasturlari
asosida 2 bosqichda amalga oshirilib, 1 -topshiriq tinglab tushunish bo„yicha 5 ta
bilet, har bir biletda 1 tadan topshiriq, 2-topshiriq 25 ta biletdan iborat bo„lib, har
bir biletda 1 tadan topshiriq beriladi. Chet tillari chuqurlashtirib o„qitiladigan sinflar
va maktablar uchun maktab uslubiy birlashmasi bilankelishilgan holda qo„shimcha
uchinchi topshiriq beriladi.
Birinchi topshiriq – audioresurs bo‘yicha tinglab tushunish.
Sinf xonasida har bir partada 1 nafardan o„quvchi joylashtirilib, tanlangan
biletdagi mavzu yuzasidan audiolavha eshittiriladi. O„quvchilarning har biriga
varaqlar berilib, audiolavhani tinglagan holda tushirib qoldirilgan so„zlarni to„ldirib
29
yozishlari talab etiladi. Varaqlardagi bo„sh qoldirilgan so„zlar soni 5 tadan
oshmasligi lozim. Audiolavha 3 martagacha eshittirilishi mumkin. Ushbu topshiriq
5 ballik tizim asosida baholanib to„g„ri yozilgan har bir so„zga 1 ball beriladi.
Audiolavhalar o„quvchilar egallashlari lozim bo„lgan bilim, ko„nikma va
malakalardan kelib chiqqan holda tanlanadi.
Ikkinchi topshiriq – biletda ko‘rsatilgan mavzular yuzasidan suhbat.
Bunda o„quvchi mavzu yuzasidan o„z fikrini chet (ingliz, nemis va fransuz)
tilida erkin bayon etishi kerak. O„quvchi tomonidan bildirilgan fikrlar grammatik va
fonetik jihatdan to„g„ri bayon etilishi, nutqining ravonligi, mavzudan
chetlashmaganligi va bildirilgan fikrlarning mantiqan bir-biri bilan bog„liqligi
hisobga olinadi. Fikrlar bayon etilayotganda, so„z birikmalarining noto„g„ri
ifodalanishi, grammatik va fonetik qoidalarga rioya qilmaslik hollari bir gapning
o„zida ikki va undan ortiq kuzatilsa, o„sha gap hisobga olinmaydi. O„quvchi
mavzuni yoritib bera olmasa, o„qituvchi o„quvchiga mavzu yuzasidan 3 ta savol
berishi mumkin. Har bir berilgan savolga javob 5 ballik tizim asosida baholanadi.
Masalan: 1 -savolga 3 ball, 2-savolga 5 ball, 3-savolga 4 ball qo„yilsa, baholar
umumlashtirilib, o„rtacha ball chiqariladi. 3+5+4 = 12:3 = 4 ball. O„quvchilarni
baholashda ball ular egallashlari lozim bo„lgan bilim, ko„nikma va malakalardan
kelib chiqib belgilanadi.
2-topshiriq bo„yicha baholash mezoni
Baholash mezoni Ball
Mavzuni to„liq og„zaki bayon qila olsa, mavzu yuzasidan fikr bildirsa
va uni asoslay olsa, to„g„ri talaffuz va intonatsiya bilan gapirsa,
berilgan mavzuga doir savollarga to„liq javob bera olsa.
5
Mavzuni qiyinchilik bilan og„zaki bayon qila olsa, fikr tor bo„lsa,
biroz noto„g„ri talaffuz va intonatsiya bilan gapirsa, berilgan mavzuga
doir savollarga qiyinchilik bilan javob bersa.
4
Mavzuni qisman qiyinchilik bilan og„zaki bayon qilsa, fikr bildira
olmasa, to„g„ri talaffuz va intonatsiyaga rioya qilmasa, mavzuga doir
savollarga qisman javob bersa.
3
Mavzuni tushunarsiz bayon qilsa, fikr bildira olmasa, to„g„ri talaffuz
va intonatsiyaga rioya qilmasa, mavzu mazmuniga doir savollarga
tushunarsiz javob bersa.
2
Mavzuni bog„lanmagan jumlalar bilan og„zaki bayon qilsa, fikr bildira
olmasa, to„g„ri talaffuz va intonatsiyaga rioya qilmasa, matn
mazmuniga doir savollarga javob bera olmasa.
1
1-TOPSHIRIQ
1-BILET
1. “Xalq bayramlari va an‟analari” mavzusida audiolavha.
2-BILET
30
1. “Ommaviy axborot vositalari” mavzusida audiolavha.
3-BILET
1. “San‟at olami” mavzusida audiolavha.
4-BILET
1. “Sayohat” mavzusida audiolavha.
5-BILET
1. “Mening sevimli mashg„ulotim” mavzusida audiolavha.
2-TOPSHIRIQ
1-BILET
1. “Maktabda jismoniy tarbiya” mavzusida suhbat.
2-BILET
1. “Sayohat tasavvurlarim” mavzusida suhbat.
3-BILET
1. “Kelajakdagi orzuyim” mavzusida suhbat.
4-BILET
1. “Men sevgan taom” mavzusida suhbat.
5-BILET
1. “Mening sevimli dasturim” mavzusida suhbat.
6-BILET
1. “San‟at dunyosi” mavzusida suhbat.
7-BILET
1. “Bozorda” mavzusida suhbat.
8-BILET
1. “Tabiat muammolari” mavzusida suhbat.
9-BILET
1. “Dunyo taomlari” mavzusida suhbat.
10-BILET
1. “O„zbekiston – mening vatanim” mavzusida suhbat.
11-BILET
1. “Chet tili xonasida” mavzusida suhbat.
31
12-BILET
1. “O„zbekiston musiqa festivali” mavzusida suhbat.
13-BILET
1. “Mashhur haykallar” mavzusida suhbat.
14-BILET
1. “Men yoqtirgan film qahramoni” mavzusida suhbat.
15-BILET
1. “Mening orzuyim” mavzusida suhbat .
16-BILET
1. “Mening sevimli musiqam” mavzusida suhbat.
17-BILET
1. “Adabiyot namoyondalari” mavzusida suhbat.
18-BILET
1. “Oziq-ovqat do„konida” mavzusida suhbat.
19-BILET
1. “Maktab imtihonlari” mavzusida suhbat.
20-BILET
1. “Tili o„rganilayotgan mamlakat bayramlari” mavzusida suhbat.
21-BILET
1. “Mening sevimli mashg„ulotim” mavzusida suhbat.
22-BILET
1. “Milliy liboslar” mavzusida suhbat.
23-BILET
1. “Yurtimizning diqqatga sazovor joylari” mavzusida suhbat.
24-BILET
1. “Mening o„tgan kunim” mavzusida suhbat.
25-BILET
1. “O„zbekiston Respublikasining bayrog„i, madhiyasi va gerbi” mavzusida
suhbat.
26-BILET
1. “Mamlakatimiz tabiati” mavzusida suhbat.
32
GEOGRAFIYA
8- sinf
Umumiy o„rta ta„lim maktablarining 8-sinfini tugatgan o„quvchilar
geografiya fanidan DTS bo„yicha ma‟lum darajada bilimga ega bo„ladilar.
O„quvchilarning olgan bilim, ko„nikma va malakalarini aniqlash maqsadida
2015-2016 o„quv yilida 8- sinflarda bosqichli imtihon bilet savollariga og„zaki
javob berish usulida o„tkaziladi. Tayyorgarlik ko„rish uchun 20 daqiqa vaqt
ajratiladi.
Har bir o„quvchiga bittadan bilet beriladi. Biletda 2 ta nazariy va 1 ta amaliy
topshiriq keltirilgan.
Imtihon biletida 2 ta nazariy savol o„quvchilarning 8-sinfda “O„zbekiston
iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi” kursi yuzasidan o„rganilgan mavzulari
bo„yicha va 1 ta amaliy topshiriq 5-8 -sinf mavzulari yuzasidan beriladi.
Bilet savollariga O„zbekiston Respublikasining tabiiy sharoiti va tabiiy
boyliklarining millliy iqtisodiyotdagi ahamiyati, milliy iqtisodiyotning
tarmoqlari, aholi va inson omili, Respublika yoqilg„i energetikasi, agrosanoat
majmuasi, aholiga xizmat ko„rsatish va turizm, xizmat ko„rsatish turlari
(matbaachilik, ta‟lim), O„zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining hududiy tashkil
etilishi (iqtisodiy rayonlar), atama va tushunchalar, hamda amaliy topshiriqlar
kiritiladi. Birinchi savol kursning umumiy? Ikkinchi savol esa regional qismi
mavzulari asosida tuzilgan.
Har bir savolga javob 5 ballik tizim asosida baholanadi. Masalan: 1 -savolga
3, 2-savolga 5, 3-savolga 4 qo„yilib, baholar umumlashtirilib so„ngra ulardan
o„rtacha ball chiqariladi. 3+5+4 =12:3=4
O„quvchilarni baholashda qo„yiladigan ball ular egallashlari lozim bo„lgan
bilim, ko„nikma va malakalardan kelib chiqib belgilanadi.
Nazariy savollarga berilgan javoblar baholash mezoni.
№ Baholash mezoni Ball
1.
O„quvchi tomonidan savollarga javob mazmunan to„la ochib
berilib, atama va tushunchalarning lug„aviy ma‟nosini aniq
aytsa, xarita bilan ishlashni to„g„ri yo„lga qo„ya olsa.
5
2.
O„quvchi savollar javobini mazmunan to„la ochib berilib,
atama va tushunchalarning lug„aviy ma‟nosini aniq aytsa,
xarita bilan ishlashda 1 ta va undan ortiq kamchilikka yo„l
qo„ysa.
4
3.
O„quvchi savollar javobini mazmunan to„la ochib berib,
atama va tushunchalarning lug„aviy ma‟nosini izohlashda 2 ta
va undan ortiq xatoliklarga yo„l qo„yilib, xarita bilan ishlashni
to„g„ri yo„lga qo„ya olmasa.
3
4.
O„quvchi savollarga javob mazmunan to„la ochib bera
olmasa, atama va tushunchalarning lug„aviy ma‟nosini 2
33
izohlashda 3 ta va undan ortiq xatoliklarga yo„l qo„yib, xarita
bilan ishlashni to„g„ri yo„lga qo„ya olmasa.
5.
O„quvchi savollar javobini mazmunan to„la ochib bera
olmasa, atama va tushunchalarning lug„aviy ma‟nosini izohlay
olmasa, xarita bilan ishlashni to„g„ri yo„lga qo„ya olmasa.
1
Amaliy topshiriq javoblarini baholash mezoni
№ Baholash mezoni Ball
1.
O„quvchi tomonidan topshiriqni bajarishda ilmiy xatoliklarga
yo„l qo„yilmagan.Topshiriqning yechilish shartlari
ko„rsatilib, aniq va to„g„ ri bajarilgan bo„lsa.
5
2.
O„quvchi tomonidan topshiriqni bajarishda 1 ta va undan
ortiq ilmiy xatoliklarga yo„l qo„yilgan. Topshiriqning
yechilish shartlarida 1 ta dan ortiq xatoliklarga yo„l qo„yib
bajarilgan bo„lsa.
4
3.
O„quvchi tomonidan topshiriqni bajarishda 2 ta va undan
ortiq ilmiy xatoliklarga yo„l qo„yilgan. Topshiriqning
yechilish shartlari ko„rsatilmasdan javobi to„g„ridan to„g„ ri
yozib qo„yilgan bo„lsa.
3
4.
O„quvchi tomonidan topshiriqni bajarishda 3 ta va undan
ortiq ilmiy xatoliklarga yo„l qo„yilgan. Topshiriqning
yechilish shartlari ko„rsatilmasdan javobi to„g„ridan to„g„ri
yozib qo„yilgan bo„lsa.
2
5. O„quvchi topshiriqni bajarishga urungan ammo, mutlaqo
xato bajargan bo„lsa.
1
Izoh: Amaliy topshiriqlarini bajarish uchun zarur o„quv jihozlari (O„zbekiston
Respublikasining tabiiy, iqtisodiy va siyosiy xaritalari, dunyoning tabiiy va
siyosiy xaritalari, globus, 6,7,8- sinf o„quv atlaslari va boshqa materiallar)
o„qituvchi tomonidan oldindan tayyorlab qo„yiladi.
1 – BILET
1. O„zbekiston Respublikasi eksport va importining tovar tarkibi haqida
gapiring. Xaritadan O„zbekiston bilan tashqi savdoda hamkorlik olib borayotgan
davlatlarni ko„rsating.
2. Qashqadaryo viloyati xo„jaligining asosiy tarmoqlari haqida gapiring.
Xaritadan viloyatning yoqilg„i sanoati markazlarini ko„rsating.
3. Vagon derazasidan qarab kelayotgan yo„lovchi Qutb yulduzini dastlab
poyezdning old tomonida ko„rdi, biroz vaqtdan keyin Qutb yulduzi poyezdning
o„ng tomonidagi derazaning ro„parasida paydo bo„ldi. Poyezdning qaysi
tomonga burilganini aniqlang.
34
2-BILET
1. O„zbekiston Respublikasi aholisining jinsiy va milliy tarkibi haqida gapiring.
O„zbekistondagi 5ta eng katta shaharlarni xaritadan ko„rsating.
2. Andijon viloyati xo„jaligi haqida gapiring. Xaritadan mashinasozlik korxonalari
joylashgan shaharlarni ko„rsating.
3. Samolyot Toshkentdan (V-soat mintaqasi) Pekinga (IX-soat mintaqasi) qarab
Toshkent vaqti bilan soat 14:00 da uchib ketdi. Samolyot manziliga 4 soatda
yetib borsa, ko„nganida Pekinda soat nechi bo„ladi?
3 – BILET
1. O„zbekiston Respublikasining tabiiy geografik o„rni, chegaralari, maydoni va
tabiatining o„ziga xos xususiyatlari haqida gapiring. Dunyoning siyosiy
xaritasidan mamlakatimiz bilan bitta kenglikda joylashgan davlatlarni ko„rsating.
2. Rangli metallurgiya sanoati haqida gapiring. Quyida berilganlardan og„ir va
yengil metallarni ajratib ayting. (Titan, aluminiy, mis, qalayi, magniy, oltin,
platina, volfiram, rux, qo„rg„oshin, nikel, kumush, molibden, uran, germaniy).
3. Dengiz tubiga exolot jo„natgan ovoz to„lqini 8 sekundda borib kelgan
bo„lsa, uning chuqurligi necha metrga teng bo„ladi?
4 – BILET
1. O„zbekiston aholisi, uning joylashuvi va milliy tarkibi haqida gapiring.
2. Qoraqalpog„iston Respublikasining xo„jaligi haqida gapiring. Hududning
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ekologik sharoit qanday ta‟sir ko„rsatadi?
3. O„zbekistonda aholining yillik tabiiy o„sish darajasi 472 ming kishini tashkil
etib, tug„ilganlar soni 609 ming kishini tashkil etsa, o„lganlar sonini aniqlang.
5 – BILET
1. Yoqilg„i sanoati haqida gapiring. Xaritadan neft hamda gazni qayta ishlash
zavodlari joylashgan shahar va shaharchalarni ko„rsating.
2. O„zbekiston Respublikasi qaysi iqtisodiy rayonlariga bo„linadi? Ularning
hududiy tarkibi haqida gapiring.
3. Navoiy shahrida yillik yog„in miqdori 240 mm ga, mumkin bo„lgan bug„lanish
miqdori esa 1200 mm ga teng bo„lsa, namlik koeffisentini aniqlang.
6 – BILET
1. Quyidagi geografik atamalarning mazmunini ayting: migratsiya, urbanizatsiya,
aholining tabiiy o„sishi.
2. Farg„ona viloyati sanoatining asosiy tarmoqlari qaysilar? Viloyatda qanday
sanoat tugunlari bor? Ularni xaritada ko„rsating.
3. Samarqand iqtisodiy rayonida respublika aholisining 11% yashaydi. Bu
rayonga respublikada yig„iladigan mevalarning 13,5 % i to„g„ri keladi. Ushbu
mahsulot rayonning ixtisoslashgan tarmog„i bo„la oladimi? Javobingizni asoslab
bering.
7 – BILET
35
1.O„zbekistonning rekreatsiya va turizm resurslari haqida gapiring.
Mamlakatimizda qanday davolanish va dam olish maskanlari mavjud? Ular
joylashgan shahar va shaharchalarni xaritadan ko„rsating.
2. Toshkent va Farg„ona iqtisodiy rayonlariga qiyosiy tavsif bering.
3. Toshkentda (V-soat mintaqasi) tush payti soat 1200 bo„lganda, Nyu-York (XXsoat mintaqasi) va Sidney (X-soat mintaqasi) shaharlarida sutkaning qay vaqti
bo„ladi?
8 – BILET
1. Gaz sanoati haqida gapiring. Tabiiy gazdan qanday maqsadlarda foydalaniladi?
O„zbekistondagi gaz qazib olinadigan hududlarni xaritadan ko„rsating.
2. Navoiy va Xorazm viloyatlariga qiyosiy geografik tavsif bering.
3. Havo harorati +10oC bo„lganda, 1 m3 havo tarkibida 6 gramm suv bug„i mavjud
bo„lsa, havoning nisbiy namligini aniqlang.
9 – BILET
1. O„zbekiston Respublikasining avtomobilsozlik sanoati va uning istiqbollari
haqida gapiring. Xaritadan avtomobil ishlab chiqaradigan shaharlarni ko„rsating.
2. Toshkent iqtisodiy rayoni sanoatining asosiy tarmoqlari haqida gapiring.
Iqtisodiy rayonning rangli va qora metallurgiya korxonalari joylashgan
shaharlarini xaritadan ko„rsating.
3. O„zbekiston Respublikasi maydoni 448,9 ming km2, aholisi 1.01.2013 yil holati
bo„yicha 30 mln kishini tashkil etgan bo„lsa, aholi zichligini toping.
10 – BILET
1. Oziq-ovqat sanoati haqida gapiring. Tarmoq korxonalarini joylashtirishda
qanday omillar hisobga olinadi?
2. Buxoro – Navoiy iqtisodiy rayonining xo„jaligi va uni hududiy tashkil etilishi
haqida gapiring. Iqtisodiy rayonining metallurgiya va yoqilg„i sanoati
markazlarini xaritadan ko„rsating.
3. Yanvar oyining o„rtacha harorati –80 C, iyul oyidagi o„rtacha harorat +220 C
bo„lsa, bir yillik havo haroratining amplitudasi necha gradusga teng?
11 – BILET
1. O„zbekistonning tabiiy sharoiti va tabiiy boyliklari haqida gapiring. Xaritadan
Farg„ona vodiysi, Mirzacho„l tekisligi, Qizilqum cho„li, Ustyurt platosi,
Surxondaryo vohasini ko„rsating.
2. Sirdaryo viloyati xo„jaligida qaysi tarmoqlar yetakchilik qiladi? Xaritadan Sirdaryo
IES joylashgan shaharni ko„rsating.
3. Tush paytida uylarning soyasi tushib turmaydigan ko„cha qaysi tomon (lar) ga
yo„nalganligini aniqlang.
12-BILET
1. O„zbekistonda qora va rangli metallurgiyaning rivojlanishi haqida gapiring.
Ushbu tarmoqlarning yirik markazlarini xaritadan ko„rsating.
36
2. Iqtisodiy rayonlarning ixtisoslashuvi deganda nimani tushunish lozim va bu
jarayonga qanday omillar ta‟sir ko„rsatadi?
3. Buxoro va Qorako„l shaharlari orasidagi 25 kmli masofa birinchi xaritada 2,5
sm ga, huddi shu masofa ikkinchi xaritada 5 sm ga teng bo„lsa, xaritalarning
masshtabini aniqlang. Aniqlangan masshtablarning qaysi biri yirik?
13 – BILET
1. Mehnat resurslari tushunchasini izohlab bering. O„zbekiston Respublikasida
iqtisodiyotda band aholining xo„jalik tarmoqlari bo„yicha taqsimlanishi haqida
aytib bering.
2. Surxondaryo viloyatining qishloq xo„jaligi va sanoati haqida gapiring. Xaritadan
Termiz, Denov, Qumqo„rg„on, Sherobod va Boysun shaharlarini ko„rsating.
3. Koordinatalari 20o sh.k., 40osh.u. bo„lgan nuqta xaritada qaysi raqam bilan
ko„rsatilgan?
14 – BILET
1. O„zbekiston Respublikasida dehqonchilikning qaysi tarmoqlari yaxshi
rivojlangan. Xaritadan sholichilik rivojlangan hududlarni ko„rsating.
2. Jizzax viloyatining tabiiy resurslari va xo„jaligi haqida gapiring. Xaritadan
Jizzax, G„allaorol, Do„stlik shaharlari va Zomin shaharchasini ko„rsating.
3. Agar tog„ etagida barometr 740 mm ni, tog„ tepasida esa 440 mm ni ko„rsatsa,
tog„ cho„qqisining nisbiy balandligini aniqlang.
15 – BILET
1. Quyidagi geografik atamalarning lug„aviy ma‟nosini ayting: emigratsiya,
immigratsiya, aglomeratsiya.
2. Namangan viloyati xo„jaligining asosiy tarmoqlari haqida gapiring. Xaritadan
Namangan, Chust, Kosonsoy, Chortoq, Uchqo„rgon shaharlarini ko„rsating.
3. Mamlakatga ko„chib kelganlar soni 250 ming kishi, ketganlar soni esa 280 ming
kishiga teng. Migratsiya saldosini hisoblang.
16 – BILET
37
1. Quyidagi geografik atamalarning lug„aviy ma‟nosini ayting: sanoat tuguni, hududiy
ishlab chiqarish majmuasi.
2. Mirzacho„l iqtisodiy rayoniga umumiy tavsif bering. Xaritadan rayon
shaharlarini ko„rsating
3. Quyidagi nuqtalarning geografik koordinatalarini aniqlang:
17 –BILET
1. O„zbekiston Respublikasining ko„mir sanoati va milliy iqtisodiyotda ko„mirdan
qanday maqsadlarda foydalanilishi haqida gapiring. Xaritadan Angren, Sharg„un,
Boysun ko„mir konlarini ko„rsating.
2. Buxoro viloyatining sanoati haqida gapiring. Xaritadan neftni qayta ishlash
zavodi joylashgan viloyatdagi shaharni ko„rsating.
3. Toshkent shahri (V-soat mintaqasi) da ertalab soat 830 bo„lganda, Tokio shahri
(X-soat mintaqasi) da soat necha bo„ladi?
18 – BILET
1. Quruqlik transporti haqida gapiring. Xaritadan “Toshg„uzor-BoysunQumqo„rg„on” temir yo„lini ko„rsating, uning iqtisodiy ahamiyatini tushuntiring.
2. Xorazm viloyati xo„jaligining o„ziga xos xususiyatlarini aytib bering.
3. Quyidagi nomli masshtablarni sonli masshtablarga aylantiring.
a) 1 sm da 3 km; b) 1 sm da 125 km; c) 1 sm da 40 m.
19 – BILET
1. Milliy iqtisodiyotimiz tarkibida qanday tarmoqlar mavjud? Ularni ishlab
chiqarish va noishlab chiqarish tarmoqlariga ajrating.
2. Qoraqalpog„iston va Surxondaryo viloyatlariga qiyosiy geografik tavsif bering.
Ushbu hududlarning o„zaro farqlarini keltirib chiqargan tabiiy omillar nima? Hududlar
va ularning markazlarini xaritadan ko„rsating.
3. Berilgan ma‟lumotlarga ko„ra bir sutka davomida ob-havo quyidagicha
o„zgargan bo„lsa, sutka ichidagi o„rtacha haroratni aniqlang. -60C, -90C, -120C, –
140C, +40 C, +60 C , -60C, -80C.
20 – BILET
1. Quyidagi geografik atamalarning lug„aviy ma‟nosini ayting: GES lar kaskadi,
rekrеatsiya, rayon ixtisoslashuvi.
2. Farg„ona iqtisodiy rayoniga quyidagi reja asosida ta‟rif bering.
38
a) geografik o„rni (xarita yordamida); b) aholisi; c) qishloq xo„jaligining asosiy
tarmoqlari; d) sanoatining asosiy tarmoqlari; e) shaharlari.
3. Havo harorati +300C bo„lganda, nisbiy namlik 60% ga teng bo„lsa, havodagi
namlik miqdorini toping.
21 – BILET
1. Kimyo sanoati korxonalarini joylashtirishda qanday omillar hisobga olinadi?
Respublikamizdagi yirik kimyo korxonalari joylashgan shaharlarni xaritadan
ko„rsating.
2. Samarqand viloyati xo„jaligining ixtisoslashuvi haqida gapiring. Xaritadan
Samarqand, Kattaqo„rg„on, Urgut shaharlarini ko„rsating.
3. Dunyo okeanidagi suvi eng sho„r dengiz Qizil dengiz hisoblanadi (42 g/l). Bu
dengizning 4 tonna suvidan qancha tuz olish mumkin?
22 – BILET
1. Quyidagi geografik atamalarning lug„aviy ma‟nosini ayting (aholining mexanik
o„sishi, aglomeratsiya)
2. Navoiy viloyati xo„jaligining asosiy tarmoqlarini ayting. Viloyat tabiiy sharoiti
va resurslari xo„jaligiga qanday ta‟sir ko„rsatadi? Xaritadan viloyatdagi rangli
metallurgiya va qurilish materisllari sanoati markazlarini ko„rsating.
3. Shaharda 1 yil mobaynida tug„ilish 800 kishi, o„lim 300 kishi, ko„chib ketganlar
soni 1200 kishi, ko„chib kelganlar soni esa 600 kishini tashkil etgan bo„lsa, shahar
aholisi qanchaga o„zgarganini hisoblab chiqing.
23 – BILET
1. Iqtisodiy-geografik o„qin tushunchsini izohlab bering. Respublikamizning IGO„
ni qanday tavsiflash mumkin?
2. Sirdaryo va Qashqadaryo viloyatlariga qiyosiy geografik tavsif bering.
3. Xaritada raqamlar bilan Afrika materigining qaysi ob‟ektlari ko„rsatilgan?
39
24 – BILET
1 . Aholiga xizmat ko„rsatish sohalariga qanday tarmoqlar kiradi? O„zbekistondagi
eng yirik sayyohlik markazlarini xaritadan ko„rsating.
2. Toshkent iqtisodiy rayonining geografik o„rni va aholisi haqida gapiring.
3. Sangzorga qishda 168 mm, bahorda 174 mm, yozda 15 mm, kuzda esa 67 mm
yog„in tushganligi ma‟lum. Ushbu ma‟lumotlardan foydalanib, Sangzordagi yillik
yog„in miqdorini aniqlang.
25 – BILET
1. O„zbekiston elektroenergetikasi haqida gapiring. Respublikamizning yirik IES
(issiqlik elektr stansiya) lari joylashgan shaharlarni xaritadan ko„rsating.
2. Navoiy va Xorazm viloyatlariga qiyosiy geografik tavsif bering.
3. Xaritadagi nuqtalarning qaysi birlarida yanvar oyida havo harorati eng past va
eng baland bo„ladi?
26 –BILET
1.Mashinasozlik majmuasining tarmoqlarini sanab bering. Xaritadan
O„zbekistondagi avtomobil zavodlari joylashgan shaharlarni ko„rsating.
2. Surxondaryo iqtisodiy rayonining xo„jaligi va uni hududiy tashkil etilishi haqida
gapiring. Viloyat agroiqlimiy resurslari xo„jaligining ixtisoslashuviga ko„rsatgan
ta‟sirini tushuntiring.
3. Andijon viloyati maydoni 4,3 ming km2, aholisi 2 mln 760 ming kishi, Sirdaryo
viloyati maydoni 4,3 ming km2, aholisi 750 ming kishini tashkil etgan bo„lsa,
(1.01.2012 yil holati bo„yicha) aholi zichligini toping va qiyosiy taqqoslang.
27- BILET
1. O„zbekistonda chorvachilikning qaysi tarmoqlari rivojlangan? Chorvachilikning
hududiy xususiyatlariga tabiiy sharoiti qanday ta‟sir ko„rsatadi?
2. Toshkent iqtisodiy rayoni sanoatining asosiy tarmoqlari haqida gapiring.
Xaritadan iqtisodiy rayonning rangli va qora metallurgiya korxonalari joylashgan
shaharlarini ko„rsating.
3. Samolyot 6 km balandlikda uchib bormokda. Yer yuzasida harorat +240C
bo„lsa, samolyot uchib borayotgan balandlikdagi haroratni aniqlang
40
28 -BILET
1. O„zbekistonda qora va rangli metallurgiya rivojlanishi haqida gapiring. Ushbu
tarmoqlarning yirik markazlarini xaritadan ko„rsating.
2. Mirzacho„l iqtisodiy rayoniga quyidagi reja asosida ta‟rif bering.
a) geografik o„rni (xarita yordamida); b) aholisi; c) qishloq xo„jaligining asosiy
tarmoqlari; d) sanoatining asosiy tarmoqlari; e) shaharlari.
3. Xaritada belgilangan nuqtalarning qaysi birida 22 dekabr kuni Quyosh eng
yuqori balandlikda turadi?
29- BILET
1. Avtomobilsozlik sanoati haqida gapiring. O„zbekistonda qaysi rusmdagi
avtomobillar ishlab chiqarilmoqda? Avtomobilsozlik markazlarini xaritadan
ko„rsating.
2. Samarqand iqtisodiy rayoniga quyidagi reja asosida ta‟rif bering.
a) geografik o„rni (xarita yordamida); b) aholisi; c) qishloq xo„jaligining asosiy
tarmoqlari; d) sanoatining asosiy tarmoqlari; e) shaharlari.
3. 5000 m balandlikka ko„tarilgan alpinistlarning barometri 250 mm simob
ustunini ko„rsatgan bo„lsa, shu vaqtda tog„ etagidagi havo bosimi qanchaga teng
bo„ladi?
30-BILET
1. Yengil sanoat mahsulotlari va uning tarmoqlari haqida gapiring. Uning
rivojlanishi va joylashtirilishiga qaysi omillar ta‟sir ko„rsatadi?
2. Quyi Amudaryo iqtisodiy-geografik rayonining iqtisodiy-geografik o„rni, tabiiy
sharoiti va resurslari hamda ixtisoslashuvi haqida so„zlab bering.
3. Sirdaryo viloyatining O„zbekiston aholisidagi ulushi 2,5%, paxta yetishtirishdagi
hissasi esa 3,5%. Paxtachilik viloyat uchun ixtisoslashgan tarmoq bo„la oladimi?
Javobingizni asoslang.
O„ZBEKISTON DAVLATI VA HUQUQI ASOSLARI
8-SINF
Prezidentimiz Islom Karimov tomonidan: “Xalqimizning huquqiy
madaniyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga ko‘tarilishi lozim, zero,
41
mustaqillik so‘zining zamirida ham katta ulug‘ huquqqa ega bo‘lish degan
tushuncha yotadi”1, deb ta’rifladi. Davlatimizning mazkur siyosatni amalga
oshirishda, ya’ni o„quvchi-yoshlarga huquqiy ta’lim berish, ularda milliy huquq
tizimi to„g„risidagi tasavvurlarni uyg„otish, huquqiy madaniyatni yuksaltirish,
qonun ustuvorligini anglash, huquqiy davlat hamda fuqarolik jamiyatini yuzaga
keltirishda ta’lim muassasalarining hamda pedagoglarning o„rni alohida mazmun
kasb etadi.
Davlat va huquq asoslari fanidan bosqichli nazorat topshiriqlari 3 ta savolda
shakllantirilgan. 1 – va 2-savollar bevosita nazariy bilimlar, 3-savol esa huquqiy
kazuslardan iborat. Shuningdek, mazkur fanning asosiy maqsadi o„quvchilarning
xulq madaniyatida umummilliy qadriyatlar, axloq, odob tushunchalari shakllanishi
va ma’lum bir ko„nikmalarga ega bo„lishlari bilan belgilanadi.
O„quvchilarning ushbu darslardan olgan bilimlari oddiy maktabning ichki
qoidalariga, o„quvchi odobiga rioya qilishda aniqlanadi. Demak, “Davlat va huquq
asoslari” fani ijtimoiy fan bo„lib, bevosita o„quvchilarning xulq-atvorlariga ta’sir
ko„rsatadi. Shuning uchun ham o„quvchining bergan javoblari baholanganda,
albatta, ularning xuql-atvori va amalda maktabning ichki tartib-qoidalariga rioya
qilishlari, odob-axloqlari ham qo„shib baholansa, maqsadga muvofiq bo„ladi.
Quyida o„quvchilarni baholash tartibini havola qilamiz. Baholash tartibiga
ko„ra o„quvchi birinchi savolga 4, ikkinchi savolga 5, uchinchi savolga 5 ball olgan
bo„lsa, odob axloq madaniyatiga ega bo„lish yuzasidan 4 ball to„plagan bo„lsa,
o„rtacha ball quyidagicha 4+5+5+4=18:4=4.5 hisoblanadi. Agar o„quvchining
to„plagan bali 4.5 va undan yuqori bo„lsa yaxlit 5 ball quyiladi.
“Davlat va huquq asoslari” fani chuqurlashtirib o„qitiladigan ta„lim
muassasalarida, har bir biletga qoshimcha 1ta savol kiritish mumkin. Savollar
o„qituvchi tomonidan tuziladi hamda metod birlashma tomonidan tasdiqlanadi.
O„quvchilar bilimini baholash uchun quyidagi jadval taklif etiladi.
1. Nazariyaga oid berilgan savolga o„quvchining bergan javobi quyidagicha
baholanadi.
Berilgan savol mohiyatini tushunish 1 ball
Atamalarga izoh bera olish 1 ball
Mazkur savol nazariyasini bilish 1 ball
Savol nazariyasini bilishi va misollar bilan tushuntirib bera olish 1 ball
Mazkur savolni nazariy jihatdan tushunish va Кonstitutsiya yoki 1 ball
1 Karimov I.A. “Yuksak huquqiy tafakkur – demokratik jamiyat taqozosi. 6-
tom, T.: “O„zbekiston”, 1998, 22-b.
42
qonunlar bilan bog„liqligini ko„rsata olish
Jami: 5 ball
2. Masala ishlash bo„yicha o„quvchining bergan javobi quyidagi asosda
baholanadi.
Huquqbuzarlikni odob-ahloq qoidalari tomonidan aniqlay
olish
1 ball
Berilgan masalani obyekti va subyektini topish 1 ball
Berilgan masalani huquqning qaysi sohasiga oid ekanligini
aniqlash
1 ball
Huquqbuzarlikning obyektiv, subyektiv tomonlarini ajrata
olish
1 ball
Huquqbuzarlikka huquqiy baho bera olish 1 ball
Jami: 5 ball
3. O„quvchining xulq-atvori (axloq-odobi), olgan bilimlarini amaliyotga tatbiq eta
olishi
Amalda maktabning ichki tartib-qoidalariga rioya qilish 1 ball
Umuminsoniy va milliy qadriyatlarni o„zining faoliyatida
aks ettirish 1 ball
Sinfdoshlari va atrofidagi insonlar bilan ijobiy munosabatda
bo„lish 1 ball
Egallagan bilimlarini aytib bera olishi va so„zlashuv
madaniyatiga ega bo„lish 1 ball
Maktab va sinflarda belgilangan jamoa tadbirlarida faol
ishtiroki 1 ball
Jami: 5 ball
1-bilet
1. O„zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov asarlarida davlat va huquqqa
oid asosiy g„oyalar.
2. Adliya idoralari va ularning asosiy vazifalari.
3. Agar 14 yoshli voyaga yetmagan shaxs do„stlarining gaplariga kirib birovning
xonadoniga o„g„irlikka kirsa, u qanday qonunbuzarlikka yo„l qo„ygan bo„ladi va
unga qanday jazo belgilanadi?
43
2-bilet
1. Inson huquq va erkinliklarining kafolati.
2. Qonuniylik tushunchasi.
3. Agar voyaga yetmagan shaxs sinfdoshidan mobil telefonini so„rab turib, keyin
egasiga qaytarib bermasa, u qanday qonunbuzarlikka yo„l qo„ygan bo„ladi va unga
qanday jazo belgilanadi?
3-bilet
1. Huquqiy davlatning maqsad va vazifalari.
2. “Huquqiy tartibot” atamasiga izoh bering.
3. Agar voyaga yetmagan o„smirlar avtomashinani olib qochib ketsa, ular qanday
qonunbuzarlikka yo„l qo„ygan bo„ladi va unga qanday jazo belgilanadi?
4-bilet
1. Davlat boshqaruv shakllari.
2. Qonuniylik va huquqiy tartibot o„rtasidagi bog„liqlik.
3. Voyaga yetmaganlar maktab partasiga sinfdoshlarining shaxsini tahqirlovchi
haqoratli so„zlarni yozib qo„yganligi uchun javobgarlikka tortiladilarmi?
5-bilet
1. Davlat va uning o„ziga xos xususiyatlari haqida tushuncha bering.
2. Voyaga yetmaganlarning shaxsiy mulklari haqida ma‟lumot bering.
3. Agar voyaga yetmagan shaxs birovning xatini so„roqsiz o„qigani va uni
mazmunini do„stlariga gapirib berganligi uchun javobgarlik mavjud bo„ladimi?
6-bilet
1. Davlatning iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va ma’rifiy vazifalari haqida ma’lumot
bering.
2. Voyaga yetmaganlar bilan tuziladigan kelishuvlarning o„ziga xosligini
tushuntirib bering.
3. 8-sinf o„quvchisi maktabning omborxonasida berkitib sigaret chekdi va uni
o„chirmasdan yerga tashlab yubordi, natijada yong„in chiqdi. Buning uchun qanday
javobgarlik belgilanadi?
7-bilet
1. Unitar, federativ va konfederativ davlatlar hamda ularning belgilarini tushuntirib
bering.
2. Voyaga yetmagan fuqarolarni ishga olish tartibi haqida ma’lumot bering.
3. Voyaga yetmagan shaxs qo„shni xonadonga o„g„irlikka tushmoqchi bo„lgan
shaxslarga xonadon eshigini ochib berishga ko„maklashdi, so„ngra javobgarlikdan
qo„rqib militsiyaga xabar berdi. Unga javobgarlik belgilanadimi?
8-bilet
1. Davlatning tuzilish shakllariga ta‟rif bering.
44
2. Voyaga yetmagan fuqarolar mehnat sharoitlari.
3. 15 yoshli maktab o„quvchisi velosipedida noma’lum shaxsning yonidan o„tib
ketayotib, uning mobil telefonini olib qochdi. Velosiped haydovchisi qanday jazoga
tortiladi?
9-bilet
1. Demokratik va nodemokratik siyosiy tartibotlarning belgilariga ta‟rif bering.
2. Umumiy saylov huquqini tushuntirib bering.
3. Agar voyaga yetmagan shaxs narkotik moddalarni tarqatish bilan shug„ullansa,
unga nisbatan qanday javobgarlik qo„llaniladi?
10-bilet
1. Davlat hokimiyati organlari va ularning faoliyatini tushuntirib bering.
2. Konstitutsiya va uning asosiy mazmunini sharxlang.
3. Agar o„quvchi sinfdoshining badaniga qasddan o„rtacha og„ir shikast yetkazsa, u
qanday huquqbuzarlik sodir etadi va qanday javobgarlikka tortiladi?
11-bilet
1. Huquqiy davlatning asosiy belgilarini ta‟riflab bering.
2. Qonun ustuvorligini tushuntirib bering.
3. Maktab sport zalidagi mashg„ulotlar jarayonida o„quvchining otgan to„pi oynaga
tegib sindirsa, o„quvchiga javobgarlik belgilanadimi?
12-bilet
1. “Fuqarolik jamiyati” maqsad va vazifalari haqida ma‟lumot bering.
2. “Fuqarolik” tushunchasiga ta‟rif bering.
3. Avtomobilni olib qochmoqchi bo„lgan voyaga yetmagan shaxslar uchastka noziri
tomonidan to„xtatib qolindi. Ular javobgarlikka tortiladilarmi?
13-bilet
1. O„zbekiston Respublikasida fuqarolik jamiyatining shakllanishi.
2. Konstitutsiyaviy huquq tushunchasiga ta’rif bering.
3. Tanaffus vaqtida 8-sinfda o„qiydigan qiz dugonasini hazillashib turtib yubordi.
Natijada dugonasining oyog„i jiddiy jarohat oldi. U qanday javobgarlikka tortiladi?
14-bilet
1. Jamiyatda huquqiy madaniyatni yuksaltirish milliy dasturining mazmunini
tushuntirib bering.
2. “Konstitutsiyaviy qonunchilik” tushunchasiga ta’rif bering.
3. Agar voyaga etmagan shaxs suv purkaydigan o„yinchoq pistolet bilan tahdid
solib, do„konda o„g„rilik sodir etmoqchi bo„lsa, javobgarlik belgilanadimi?
15-bilet
1. Hokimiyatning bo„linish tamoyillari haqida ma’lumot bering.
2. Konstitutsiyaviy tuzim tushunchasiga ta’rif bering.
45
3. Agar voyaga yetmagan shaxs fuqaroning kiyimidan, sumkasidan yoki yuk
bagajidan o„g„rilik sodir etsa, qanday jazo qo„llaniladi?
16-bilet
1. O„zbekiston Respublikasi Prezidenti va uning vakolatlari.
2. Ombudsman atamasiga ta‟rif bering.
3. 15 yoshli voyaga yetmagan shaxs hazillashmoqchi bo„lib, qo„shnisining sigirini
uyidan uzoqroq yerdagi daraxtga bog„lab qo„ydi. Qo„shnisi faqatgina kun kech
bo„lib qolgandagina sigirini topdi. Voyaga yetmagan shaxs javobgarlikka
tortiladimi?
17-bilet
1. Oliy Majlisning asosiy vazifalari haqida ma’lumot bering.
2. Huquq deganda nimani tushunasiz?
3. Voyaga yetmagan shaxs hech kim ko„rmayotganligidan foydalanib, uyining
oldida turgan avtoulovning g„illdiraklarini teshib qo„ydi. Unga qanday javobgarlik
belgilanadi?
18-bilet
1. O„zbekiston Respublikasida ijro hokimiyati tizimi va uning tashkil etilishi.
2. “Senzura” tushunchasiga ta‟rif bering.
3. 15 yoshli voyaga yetmagan shaxs harakatlanayotgan avtoulovlarga qarata mayda
toshlarni otdi. Bu o„rinda voyaga yetmagan shaxsga nisbatan qanday jazo
qo„llaniladi?
19-bilet
1. Davlat organlari tushunchasiga ta‟rif bering.
2. Ko„ppartiyaviylik deganda nimani tushunasiz?
3. Agar voyaga yetmagan shaxs maktab mulkiga jiddiy zarar yetkazsa, unga
nisbatan qanday jazo qo„llaniladi?
20-bilet
1. O„zbekiston Respublikasida sud hokimiyati.
2. Fuqarolarning o„zini-o„zi boshqarish organlariga ta‟rif bering.
3. 1 4 yoshli voyaga yetmagan shaxslar temir yo„l relslarini bog„lab turuvchi
boltlarni yechib oldilar. Ularga nisbatan qanday javobgarlik qo„llaniladi?
21-bilet
1. Huquq va axloq normalari o„rtasidagi farqlarni tushuntirib bering.
2. Ma’muriy huquqbuzarlik tushunchasiga ta‟rif bering.
3. 17 yoshli voyaga yetmagan shaxslar o„lkashunoslik muzeyidan eksponatlarni
o„g„irladilar. Ularga nisbatan qanday javobgarlik qo„llanadi?
22-bilet
1. Huquq normasining tuzilishi (gipoteza, dispozitsiya va sanksiya)ga ta’rif bering.
46
2. Huquq normasining belgilarini tushuntirib bering.
3. Voyaga yetmagan shaxslar internet tarmog„i orqali sinfdoshlari haqida bo„xton
ma‟lumotlarni joylashtirib, ma‟naviy zarar yetkazdilar. Ularga nisbatan qanday
javobgarlik qo„llanadi?
23-bilet
1. O„zbekiston Respublikasining huquq tizimini tushuntirib bering.
2. Ommaviy axborot vositalari haqida ma’lumot bering.
3. Voyaga yetmagan shaxs o„zgani ishonchini suiste‟mol qilib, uning mulkiga ega
bo„lib oldi. Unga qanday javobgarlik belgilanadi?
24-bilet
1. Xalqaro huquq me‟yorlari va tamoyillarini tushuntirib bering.
2. Oliy xo„jalik sudi haqida ma‟lumot bering.
3. 8-sinf o„quvchilari tanaffus vaqtida bir-birlari bilan urushib qoldilar. Biri
ikkinchisining kuylagini yirtib tashladi. Qanday javobgarlik vujudga keladi?
25-bilet
1. Qonunosti hujjatlari haqida ma‟lumot bering.
2. “Xabeas korpus” instituti nima?
3. 16 yoshli voyaga yetmagan shaxs bildirmasdan podyezdda turgan velosipedni
o„g„rilab qochdi. Qanday javobgarlik vujudga keladi?
26-bilet
1. Huquqbuzarlik belgilarini tushuntirib bering.
2. Saylovlar. Demokratik saylov tizimi haqida ma‟lumot bering.
3. Voyaga yetmagan shaxs hazillashib 103 raqamiga telefon qilib, ularning
ko„chalarida bir kishining tobi qochib qolganligini aytdi. Qanday javobgarlik
vujudga keladi?
27-bilet
1. Huquqbuzarlik turlarini tushuntirib bering.
2. Diniy tashkilotlar va ular faoliyatining o„ziga xosligi haqida ma‟lumot bering.
3. Voyaga yetmagan maktab kutubxonasidan o„qish uchun kitob olib, uning bir
necha sahifalarini yirtib bersa, javobgarlikka tortiladimi?
28-bilet
1. Huquqiy javobgarlik haqida ma‟lumot bering.
2. Nodavlat va jamoat tashkilotlari hamda ularning faoliyati to„g„risida tushuntirib
bering.
3. Agar o„quvchi dars vaqtida mobil telefonidan foydalansa, qanday javobgarlik
yuzaga keladi?
29-bilet
47
1. O„zbekiston Respublikasining huquqni muhofaza qilish organlari tizimi haqida
ma‟lumot bering.
2. Jamiyat va davlatning o„zaro munosabatlarini tushuntirib bering.
3. 16 yoshli voyaga yetmagan shaxs svetaforning qizil chirog„i yonib turganida
chorrahaga yugurib chiqqanligi sababli yo„l harakati buzilishi hodisasi yuz berdi.
Qanday javobgarlik mavjud?
30-bilet
1. O„zbekiston Respublikasining sud tizimi va prokuratura organlarini tushuntirib
bering.
2. Fuqaroviy huquqbuzarlik haqida ma‟lumot bering.
3. 12 yoshli o„quvchi uzrsiz sabablarga ko„ra ko„p dars qoldirsa, qanday chora
qo„llash mumkun?
BIOLOGIYA
So„z boshi.
“Odam va uning salomatligi” fani umumta‟lim maktablarining 8-sinfida
tugatiladi. O„quvchilar 5-6-sinflarda botanika, 7-sinfda Zoologiya, 8-sinfda Odam
va uning salomatligi fanlaridan ma‟lum bilim, ko„nikma va malakalarga ega
bo„lishlari talab etiladi.
Masalan:
O„quvchilar 5-6-sinflarda botanika kursidan ma‟lum bilim, ko„nikma va
malakalardan namunalar quyidagilardir.
–botanika fani mazmunida beriladigan asosiy biologik qonunlar va nazariyalarni
bilish;
-o„simlikning ildizi, poyasi, bargi, vegetativ ko„payishi, guli, mevasi va urug„lari,
o„simlik organlarining atrof-muhit bilan bog„liqligi, o„simliklar sistematikasi,
o„simliklarning asosiy bo„limlari, o„simliklar olamining rivojlanishi, o„simliklar
qatlami, manzarali o„simliklar haqida bilimga ega bo„lish;
-tur, urug„, oila, turkum, sinf, tip to„g„risidagi asosiy sistematik birliklar;
-o„simliklarga nisbatan ehtiyotkorona munosabatda bo„lishning zarurligini bilish va
unga amal qila olish;
– O„zbekistonda botanika fanining rivojlanish tarixini bilish;
-botanika faniga oid bilimlardan turmushda, o„simliklarni muhofaza qilishda,
qishloq xo„jaligi ishlarida foydalana olish.
7-sinf Zoologiya fanidan bir va ko„p hujayrali hayvonlarni, ular tuzilishidagi
xususiyatlarni, hayvonlarning oziqlanishi, nafas olishi, ayirishi, moddalar
almashinuvini, ko„payishi, o„sishi, rivojlanishi, xulq-atvorini, so„rg„ichli
chuvalchanglarning kelib chiqishi, ko„payishi, rivojlanishini, odam askaridasi,
parazit chuvalchanglarning xilma-xilligini, halqali chuvalchanglarning xilmaxilligini, qorinoyoqli mollyuskalar va ikki pallali mollyuskalarni, bo„g„imoyoqlilar
tipi, qisqichbaqasimonlar, o„rgimchaksimonlar va hasharotlar sinfi haqidagi
48
ma‟lumotlarni, xordalilar tipi, ularning ichki va tashqi tuzilishini, baliqlarning
ko„payishi va xilma-xilligini, sudralib yuruvchilarning umumiy tavsifi, kelib
chiqishi va xilma-xilligini, qushlarning tashqi va ichki tuzilishi, ko„payishi va
xilma-xilligini, kelib chiqishi va umumiy tavsifini, sutemizuvchilarning tashqi va
ichki tuzilishi, ko„payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi, ahamiyati va ularni
muhofaza qilishni bilishlari.
8-sinf “Odam va uning salomatligi” fani mazmunida beriladigan asosiy
biologik qonunlar va nazariyalarni bilish;
-odam organlari va ularning vazifalarini tushuntira olish;
-O„zbekistonda tibbiyot fanining rivojlanish tarixini bilish;
– odam va uning salomatligiga oid bilimlardan tibbiyotda va turmushda foydalana
olish.
“Odam va uning salomatligi” fanidan bosqichli nazorat og„zaki so„rov
shaklida o„tkaziladi. Har bir o„quvchiga 3 tadan savol beriladi. Savollarning 2 tasi
nazariy, 1 tasi amaliy mashg„ulotga oid bo„ladi. Har bir berilgan savolga javob 5
ballik tizim asosida baholanadi. Baholar umumlashtirilib, o„rtacha baho chiqariladi.
Masalan : 5+4+3=12:3=4
O„quvchilarni baholashda ball ular egallashlari lozim bo„lgan bilim,
ko„nikma va malakalardan kelib chiqib belgilanadi.
Nazariy savollarga berilgan javoblarni baholash mezoni
№ Baholash mezoni Ball
1 Savollar mazmunan to„la ochib berilsa, tushunchalar to„liq va aniq
yoritilsa.
5
2 Javoblar asosan to„g„ri, lekin izchillik buzilgan, qonuniyatlar va
nazariyalar tavsifida qisman noaniqliklar bo„lsa.
4
3 Javoblar qisman to„g„ri, tushunchalarni izohlashda bir qancha
xatoliklarga yo„l qo„yilgan bo„lsa.
3
4 Javoblar to„g„ri xulosalanmagan, fikrlar chalkash, tushunchalarda
xatolar ko„p.
2
5 Tushunchalar noto„g„ri talqin etilgan, javoblar xato bo„lsa. 1
Amaliy ish va laboratoriya mashg„ulotlarini baholash mezoni
№ Baholash mezoni Ball
1 Laboratoriya ishini bajarish ketma-ketligiga rioya etilgan holda
to„g„ri va to„liq bajarilgan, rasm va jadvallar aniq ifodalangan,
to„g„ri xulosalangan bo„lsa.
5
2. Ishni bajarish ketma-ketligiga rioya etilgan. Tajribalar to„liq
bajarilgan, lekin natijalarni ifodalashda kichik xatoliklarga yo„l
qo„yilgan bo„lsa.
4
3. Ishni bajarish ketma-ketligiga to„liq rioya etilmagan. Ish qisman 3
49
to„g„ri bajarilgan, lekin natijalar rasm va jadvallarda
ifodalanmagan bo„lsa.
4. Jihozlar to„g„ri tanlangan, lekin ishni bajarish ketma-ketligiga rioya
etilmagan, ishni bajarishga to„g„ri yondashilmagan bo„lsa.
2
5. Jihozlar to„g„ri tanlanmagan, ish noto„g„ri bajarilgan. 1
Amaliy ishlar va laboratoriya mashg„ulotlarini o„tkazish uchun zarur
laboratoriya jihozlari, preparatlar va boshqa materiallar o„qituvchi va laborant
tomonidan oldindan tayyorlanadi.
1-BILET
1. Vatandоshlarimizning tibbiyot fanining rivоjlanishiga qo„shgan hissalari nimadan
iborat?
2. Dorivor va iste‟mol qilinadigan o„simliklarga oid qanday ma‟lumotlarni bilasiz?
3. Gerbariylardan fоydalanib gulli o„simliklarning organlarini ko„rsatib bering.
2- BILET
1. To„qimalarning tuzilishi va vazifalariga ko„ra taqqoslang.
2. Zoologiya fanining asosiy mazmuni va vazifalari nimadan ibоrat?
3. Gerbariylardan fоydalanib gulli o„simliklarning organlarini ko„rsatib bering.
3- BILET
1. Soxta oyoqlilar sinfiga mansub hayvonlarning ahamiyatini tushuntirib bering.
2. Ra‟nodoshlar oilasiga kiruvchi o„simliklar haqida ma‟lumot bering.
3. Ichki оrganlardan qоn ketganda birinchi yordam berish.
4- BILET
1. Gul o„simliklarning ko„payish organi ekanligini tushuntiring.
2. Vegetativ nerv sistemasining vazifasi nimalardan ibоrat?
3. Tufelkaning tuzilishi, harakatlanishi va ta‟sirlanishini mikroskopda o„rganish.
5- BILET
1. Suyaklarning qanday shakllari bor?
2. Оdam tanasi suyaklarini qismlarga bo„lib tushuntirib bering.
3. Mog„оr zamburug„idan preparat tayyorlash va uni mikrоskоpda kuzatish.
6- BILET
1. Nerv sistemasining qanday kasalliklarini bilasiz?
2. Reflekslarning yuzaga kelish sabablari va хususiyatlari nimalardan ibоrat?
3. Оdam tinch hоlatda bo„lganda va jismоniy ish bajarganda tоmir urishi (puls)
sоnini sanash.
50
7- BILET
1. Suyaklar qanday tarkibga ega?
2. Markaziy nerv sistemasining tоrmоzlanishining qanday хillari farq qilinadi?
3. Piyoz po„stidan va chigit tuklaridan preparat tayyorlang va ularni mikroskopda
ko„rib, mikroskopda ko„rganlaringizni tushuntiring.
8- BILET
1. Mevalarning tabiatdagi va insonlar hayotidagi ahamiyatini tushuntirib bering.
2. Nutq va fikrlash, uning o„ziga хоs хususiyatlari nimalardan ibоrat?
3. Sut kislоtasi hоsil qiluvchi bakteriyalarni mikrоskоpda kuzatish.
9- BILET
1. Ikki va bir urug„pallali o„simliklar sinfi va ularning o„ziga xos xususiyatlari
haqida ma‟lumot bering.
2. Оliy nerv faоliyatining asоsiy shakllari nimalardan ibоrat?
3. Qоnning shaklli elementlarini mukrоskоpda o„rganish.
10- BILET
1. Qоnning tarkibi va shaklli elementlari haqida ma‟lumоt bering.
2. O„simliklar dunyosiga ekologik omillarni ta‟sirini tushuntirib bering.
3. Muskullarning dinamik ishini kuzatish.
11- BILET
1. So„rg„ichlilar va tasmasimon chuvalchanglarni o„zaro taqqoslang va tushuntirib
bering.
2. Nerv sistemasining gigienasi nimadan iborat?
3. Muskullarning statik ishini kuzatish.
12- BILET
1. Immunitetning mоhiyati, оrganizmning himоyalanish bоsqichlari nimalardan
ibоrat.
2. Shakli o„zgargan yer osti novdalar (tugunak, piyozbosh, ildizpoya). Ularning
o„simlik va insonlar hayotidagi ahamiyatini tushuntiring.
3. Ko„rish o„tkirligini aniqlash.
13- BILET
1. Yurak qanday qismlardan tuzilgan?
2. Ko„zning tuzilishi va funksiyasi haqida ma‟lumоt bering.
3. Burchоqdоshlar оilasiga kiruvchi mоsh, yantоq, sebarga kabi o„simliklarni
gerbariylardan yoki yangi o„simliklardan оlingan na‟munalarni o„zarо taqqоslash.
14- BILET
1. Katta va kichik qоn aylanish dоirasining mоhiyati nimadan iborat?
2. O„rgimchaksimonlar sinfiga mansub hayvonlarning tuzilishi, va ko„payishini
tushuntirib bering.
51
3. Arteriya qоn tоmiridan qоn ketganda birinchi yordam berish.
15- BILET
1. Gullarning shamol va hashorotlar yordamida changlanishidagi tafovutlarni
tushuntirib bering.
2. Eshitish оrganining tuzilishi va funksiyasi nimalardan ibоrat?
3. Ko„krak qafasi harakatini tajribada kuzatish.
16- BILET
1. Qоnning tоmirlar bo„ylab harakatlanishini tushuntirib bering.
2. Parazit chuvalchanglardan himoyalanish maqsadida shaxsiy gigiena qoidalariga
rioya qilish haqida ma‟lumot bering.
3. Bilak arteriyasida qоn bоsimini o„lchash.
17- BILET
1. Tashqi muhit оmillarining yurak faоliyati va qоn bоsimiga ta‟siri nimadan ibоrat?
2. Qisqichbaqasimonlar sinfiga mansub hayvonlarning tuzilishi, ko„payishi, xilmaxilligini tushuntirib bering.
3. Muskul to„qimasining mikrоpreparatini mikrоskоpda kuzatish va uni jadval yoki
rasmdagi muskul to„qimasi bilan taqqоslash.
18- BILET
1. Nafas оlish a‟zоlarining ahamiyati nimalardan ibоrat?
2. Mog„or zamburug„ining tuzilishi va hayotini tushuntirib bering.
3. Issiq va оftоb urganda birinchi yordam berish.
19- BILET
1. Оvоz apparati qayerda jоylashgan va qanday qismlardan ibоrat?
2. Ikki pallali molluskalarning tuzilishi, xilma-xilligi haqida nimalarni bilasiz?
3. Nafas havоsi tarkibidagi karbоnat angidrid gazini aniqlash.
20- BILET
1. O„pka va to„qimalarda gazlar almashinuvi qanday bоsqichlarda amalga оshadi?
2. Bоlaning o„sishi va rivоjlanish bоsqichlari haqida ma‟lumоt bering.
3. Bilak suyagi singanda birinchi tibbiy yordam berish.
21- BILET
1. Nafas оlish оrganlarining ishi qanday bоshqariladi?
2. Lishayniklarning tuzilishi va ahamiyati haqida ma‟lumоt bering.
3. Muskul va paylarning shikastlanishida birinchi yordam berish.
22- BILET
1. Lansetnikning umurtqali va umurtqasiz hayvonlarga o„xshashlik belgilari
nimalardan ibоrat?
2. Оdam evоlyutsiyasining asоsiy yo„nalishlari haqida ma‟lumоt bering.
52
3. Kapilyar qon tomirlardan qоn ketganda birinchi tibbiy yordam berishni
ko„rsating.
23- BILET
1. Оvqat hazm qilish a‟zоlarining tuzilishi va vazifasi nimalardan ibоrat?
2. Suvda hamda quruqda yashovchilarning tashqi, ichki tuzilishi va sezgi a‟zolari.
3. Vena qоn tоmiridan qоn ketganda birinchi tibbiy yordam berish qoidalarini
tushuntirib btring.
24- BILET
1. Оvqat hazm qilish a‟zоlarining kasalliklari va ularning оldini оlish chоralari
nimalardan ibоrat?
2. Bir hujayrali suvo„ tlarning asosiy xususiyatlari, suvo„ tlarning ko„ payish
jarayonini tushuntirib bering.
3. Biriktiruvchi to„qimasining mikrоpreparatini mikrоskоpda kuzatish va uni jadval
yoki rasmdagi biriktiruvchi to„qimasi bilan taqqоslash.
25- BILET
1. Vitaminlar, ularning turlari va ahamiyati nimalardan ibоrat?
2. To„qay va tog„ o„rmon qushlarining o„ziga xos xususiyatlarini tushuntirib bering.
3. Su‟niy nafas оldirish qanday amalga оshiriladi?
26- BILET
1. Sutemizuvchilarning ko„payishi, rivojlanishi va kelib chiqishi haqida ma‟lumot
bering.
2. Buyrakda siydik hоsil bo„lish jarayonini tushuntirib bering.
3. Teri kuyganda birinchi yordam berish.
27- BILET
1. Ayirish tizimining ahamiyati nimadan ibоrat?
2. Markaziy nerv sistemasining kasalliklari haqida ma‟lumоt bering.
3. Bir kecha kunduzgi оvqat ratsiоnini tuzish.
28- BILET
1. Tuyoqli sutemizuvchilarning o„ziga xos xususiyatlarini tushuntirib bering.
2. Buyrak usti, me‟da оsti va jinsiy bezlarning funksiyalari nimalardan ibоrat?
3. Epiteliy to„qimasining mikrоpreparatini mikrоskоpda kuzatish va uni jadval yoki
rasmdagi epiteliy to„qimasi bilan taqqоslash.
29- BILET
1. Gipоfiz bezi garmоnlari va ularning оrganizmga ta‟siri nimalardan ibоrat?
2. Shartli va shartsiz reflekslar bir-biridan qanday farq qiladi?
3. Nerv to„qimasining mikrоpreparatini mikrоskоpda kuzatish va uni jadval yoki
rasmdagi nerv to„qimasi bilan taqqоslash.
53
30- BILET
1. Qalqоnsimоn, qalqоn оrqa va ayrisimоn bezlarning funksiyalari nimalardan
ibоrat?
2. Shartli refleksning tоrmоzlanishi qanday ahamiyatga ega?
3. Barglarning suv bug„latishini tajribada qanday kuzatish mumkin?
54
